Er is een hele sectie op deze website gewijd aan “Tijd en Eeuwigheid”. Verschillende aspecten worden in detail besproken in verschillende artikelen. Daar vind je redenen, bijbelteksten en duidelijke uitspraken die belangrijk zijn als achtergrondkennis voor dit artikel.

Dit artikel houdt zich minder bezig met de redenering vanuit basistekst en context dan met de gevolgen van de doctrine voor het denken van veel mensen.

Kunnen we de eeuwigheid in twijfel trekken?

Dit artikel gaat over hoe dit concept een eigen leven is gaan leiden in het christelijke denken. De term “eeuwigheid” werd zoiets als het belangrijkste kenmerk van goddelijkheid. Eeuwig leven en eeuwige straf zijn standaardconcepten van veel geloven. Dit leven en de straf zijn “eeuwig”, wat bedoeld is om de ernst van de zaak te benadrukken. Het Hebreeuwse “olam” en het Griekse “aion”, die vaak vertaald worden als eeuwigheid, hebben echter niet de betekenis van eindeloosheid. Maar slechts een paar mensen hebben hier last van. Eeuwigheid was verweven in het christelijke zelfbeeld.

Eindeloosheid werd eerst uitgevonden, toen in het zelfbeeld ingebouwd en vervolgens tot de veronderstelde basis verklaard. Dat is een cirkelredenering en geen rechtvaardiging. Deze cirkelredenering heeft echter bredere implicaties. God is “eeuwig”, dus alles wat als “eeuwig” wordt verklaard behoort tot het rijk van God. En omgekeerd mag je de eeuwigheid niet in twijfel trekken, omdat je daarmee “God zelf in twijfel trekt, zijn eeuwige leven ontkent en ook een eindeloze straf negeert die nodig is om Gods rechtvaardigheid te handhaven”. Veel mensen redeneren op dezelfde manier zodra de term “eeuwigheid” wordt bekritiseerd. Het maakt niet uit of de Bijbel wordt gebruikt om aan te tonen dat het slechts selectief werd vertaald als “eeuwigheid” en “eeuwig”, namelijk alleen daar waar het traditioneel “past”. Alles moet blijven zoals het altijd is geweest en vraagtekens zetten bij iets van deze omvang roept om onmiddellijk verzet.

Het ontstaan van verwarring

Er zijn verschillende invalshoeken van waaruit “eeuwigheid” traditioneel wordt bekeken. Dit zijn standpunten die beginnen waar de term het meest logisch is voor de voorstanders.

1. Eeuwigheid in de hel. Een wraakzuchtige god staat centraal. De ernst van geloven en niet-geloven. Geliefd bij hel-liefhebbers.
2. Eeuwig leven. Mensen staan centraal en wat ze “winnen” als ze geloven.
3. God is eeuwig. Het beeld van God staat centraal, wat verbonden is met de term “eeuwig”.

Elke voorstander beschouwt deze informatie als afdoend. Het feit dat de betekenis “eindeloosheid” eerst wordt geïnterpreteerd in het Griekse “aion”, wat resulteert in een cirkelredenering, blijft echter vaak onopgemerkt. De betekenis van “eindeloosheid” wordt voorlopig aangenomen.

Wat echter nodig is, is de vraag of de woorden die hier vertaald worden als “eeuwigheid” daadwerkelijk deze betekenis hebben in de Bijbel. Wat is de werkelijke betekenis van het Hebreeuwse “olam” of het Griekse “aion”? Kenden de Hebreeën en de mensen van het Nieuwe Testament concepten als eindeloosheid? Was dat een deel van hun wereld? Of is deze betekenis later toegevoegd?

Iedereen is tegenwoordig bekend met het concept van eindeloosheid. Je kunt je er niets bij voorstellen, maar als abstract concept is het algemeen bekend. De woorden die in de Bijbel vertaald zijn als “eeuwigheid” zijn niet consequent vertaald. Als dit oplicht, kun je erover gaan nadenken. Soms wordt het vertaald als eeuwigheid, soms als leeftijd of iets anders. Dit komt misschien door de context of de traditie. Wie het Nieuwe Testament rechtstreeks leest, herkent deze tegenstrijdigheden niet. Voor de lezers van vandaag: “eeuwigheid” staat in de Bijbel. Maar: waar het oorspronkelijke woord anders werd vertaald, bleef dit verborgen in de vertaling. Dit leidde tot verkeerde veronderstellingen over de reikwijdte van deze term.

Dat is wat we hier moeten herontdekken.

Verwarring door de vertalingen

Als je de betekenis van het woord opzoekt in lexicons, zul je vaak tegenstrijdige verklaringen vinden voor het woord “olam”, evenals voor het woord “aion”. Dezelfde woorden worden op de ene plaats correct vertaald als leeftijd, maar op andere plaatsen correct vertaald als eeuwigheid of iets anders. De ene keer gaat het over tijd, de andere keer over tijdloosheid. De ene keer als beperkt, de andere keer als onbeperkt. Het is alsof een woord als “water” zowel nat als droog beschrijft, en iedereen in de groep knikte instemmend. Tegenstrijdigheden worden geloofd en gestold in tradities. De vanzelfsprekendheid en acceptatie van zulke tegenstrijdigheden vind ik verontrustend.

Een paar voorbeelden:

• De discipelen vroegen Jezus over het einde van het tijdperk (einde van deze eeuwigheid, Mt 24:3)
• Jezus beloofde de discipelen in de komende tijd (in de komende eeuwigheid) het leven van deze tijd (eeuwig leven, Marcus 10:30)
• God is niet beperkt tot de eeuwigheden omdat hij al actief was vóór de eeuwigheden. (Ages, 1Cor 2:7)
• Paulus noemt het einde van de eeuwigheden (einde der eeuwen, 1 Korintiërs 10:11).

Selectief is hier anders vertaald dan in andere Bijbelpassages. De betekenis “eindeloosheid” kan hier echter niet worden toegepast. Daarom werd het anders vertaald. Tegelijkertijd zal de onervaren lezer zich realiseren dat hier en daar hetzelfde woord wordt gebruikt. Maar wie zonder het te beseffen overal hetzelfde woord leest, kan niet tot dezelfde conclusies komen. Traditionele interpretaties kenmerken de vertalingen, zelfs als dit in strijd is met alle logica.

De eeuwigheid begrijpen

Ik betwijfel of iemand eeuwigheid kan begrijpen in de zin van eindeloosheid. Hoe leg je het concept van een week uit aan een meivlieg? Hetzelfde zal ons overkomen met betrekking tot een vermeende eindeloosheid.

Hoe leg je het concept van een week uit aan een meivlieg?

Maar het idee van eeuwigheid zit zo in ons hoofd en in ons christelijke zelfbeeld dat het heel moeilijk is om je iets anders voor te stellen. Dit is de vooronderstelling van de doctrine van de hel. De doctrine van de hel roept niet alleen de hel op, maar verklaart deze ook als “eeuwig”, namelijk eindeloos. Volgens deze doctrine komen ongelovigen in een eeuwige hel terecht, terwijl gelovigen het eeuwige leven ontvangen.

Dit idee alleen al is een contradictio in terminis. Want de ongelovigen ontvangen ook eeuwig leven, maar worden voor eeuwig door God gepijnigd. Alleen de gelovigen komen “in de hemel” terecht en ontvangen daar “eeuwig leven”. Vreemd genoeg is het eeuwige leven geen verschil, maar een overeenkomst tussen de hemel en de hel en degenen die daar leven. Met andere woorden: Volgens de doctrine van de hel ontvangen allen het eeuwige leven en sommigen genieten er meer van dan anderen. Er is een bekend gezegde, waarschijnlijk van Mark Twain: “Ga naar de hemel voor het klimaat, ga naar de hel voor de gezelligheid”.

Met de dreiging van de eeuwige hel en de belofte van het eeuwige leven maakt het niet uit of eeuwig eindeloos betekent. Deze ideeën zijn te sterk verankerd in de overtuigingen van veel mensen. Het is moeilijk om je iets anders voor te stellen. Er zijn echter positieve en negatieve punten:

1. Als de hel niet eeuwig is, betekent dat dan dat verlossing voor alle mensen mogelijk is?
   Dit is een positieve observatie die zeker nagestreefd moet worden.
2. Als het eeuwige leven niet eindeloos is, zal ik dan opnieuw sterven?
   Dit is een negatieve verklaring die ook moet worden onderzocht.

Mensen blijven me vragen hoe het eeuwige leven nu is. Men is ontsteld als men hoort dat de eeuwigheid niet oneindig is, want – zo denkt men – zal het beloofde leven plotseling toch worden afgesneden?

Hoe kunnen we hierop reageren?

Helaas zijn er geen snelle antwoorden. Dit is niet omdat de Bijbel moeilijk is, maar omdat we gehersenspoeld zijn. Dit zijn ideeën die nu wortel hebben geschoten in onze gedachten en eerst moeten worden gedeconstrueerd in het licht van de Bijbel (dat doe ik hier nu) om te worden herontdekt (we komen er wel). Een nieuwe visie vereist een “ontgiftingsprocedure”, vaak een “herstelfase” en dan een “nieuwe structuur”, maar met betere ideeën. Mensen zijn zo gewend geraakt aan het oude standpunt dat velen het als vanzelfsprekend beschouwen, zelfs als het aantoonbaar ongeldig is verklaard. Het kan zelfs angsten oproepen omdat mensen zogenaamd iets verliezen (“eindeloos leven”) dat vaak al tientallen jaren wordt beloofd. Dat begrijp ik.

Maar zo kun je het tegengaan:

1. Ontgiftingsprocedure
   De koppeling van de woorden “olam” en “aion” met het idee van een eindeloze eeuwigheid was fout. Mensen begonnen “eeuwigheid” overal te interpreteren, hoewel het nergens over eindeloosheid ging. Wat onbekend was voor de bijbelschrijvers en toehoorders in die tijd, moest opeens op ons van toepassing zijn. We moeten dit deel loslaten. De Bijbelschrijvers hielden zich bezig met tijdperken, namelijk perioden met een bepaald karakter. De focus lag niet op eindeloosheid, maar op kenmerken. Het ging nooit over eindeloosheid. Het ging niet om kwantiteit, maar om kwaliteit. De uitdrukking ging over “er zijn” in een nieuw tijdperk (vgl. Mc 10:30). De belofte van “eeuwig leven” was geen belofte van eindeloosheid, maar van het delen in het leven, de kwaliteit en de zegen van deze toekomst. In het Nieuwe Testament is “eeuwig leven” het “leven van de komende eon”.
2. Nieuwe ontdekking
   Als het eeuwige leven niet eindeloos is, hoe lang duurt het dan? Ik begrijp deze vraag, omdat ze logisch voortvloeit uit de ontmanteling van de eeuwigheid, zoals ik hierboven al zei. Nuchterheid gebiedt echter te zeggen dat de woorden “olam” en “aion” nooit de betekenis van eeuwigheid hebben gehad. We verliezen dus niets dat in de Bijbel staat, maar we verliezen een verkeerde interpretatie. Maar door de verkeerde interpretatie te weerleggen, verlies je niet iets wat nooit de bedoeling was. We zullen elders moeten kijken om te zien wat er verder gebeurt. Het spreken over eeuwig leven was de belofte dat we er in het komende tijdperk (mogelijk meervoud) zouden zijn. En als deze eeuwen tot een einde komen. Wat gebeurt er daarna? Ja, het gaat door. Er worden twee dingen gezegd: 1. de dood wordt afgedaan als de laatste vijand (1 Korintiërs 15:26). Leven en onsterfelijkheid zullen dan het resultaat zijn (2 Timoteüs 1:10). Het uiteindelijke doel dat dan genoemd wordt is dat God “alles in allen” zal zijn (1 Korintiërs 15:28). Dan zullen de eeuwen zijn geëindigd en zal het doel van de eeuwen zijn voltooid in Christus Jezus (Ef 3:11), maar daarna zal God alles in ons zijn en alles in alle anderen. Dit lijkt het startsein te zijn voor de tijd daarna.

Het punt over eeuwigheden is dit: de Bijbel schetst geen eindeloze eeuwigheden, maar leeftijden. Dit zijn de langste tijdsperioden die in de Bijbel worden genoemd. Ze hebben een begin en een nog verborgen einde. Dit maakt ze echter niet eindeloos. Op een dag zullen ze allemaal eindigen.

Paulus schrijft dat God al dingen heeft gedaan vóór de eonen. Ook aan de eonen komt ooit een einde. Het lijkt er dus op dat de eonen, de veronderstelde “eeuwigheden”, ingebed zijn in een nog grotere tijdstructuur, misschien zelfs in een eeuwigheid. De eonen zelf hebben niets te maken met eeuwigheid, maar met tijd. De tijden vormen echter slechts het kader voor de wereldgeschiedenis. Iets groters dan dit is iets anders, misschien zelfs een eindeloze eeuwigheid. Er werd hier dus geen eeuwigheid “weggenomen”, maar een misleidende classificatie werd opgelost, terwijl er aanwijzingen werden gegeven van een feitelijk grotere tijd.

Het Evangelie van Lucas zegt bijvoorbeeld:

“en hij zal voor altijd heersen over het huis van Jakob, en er zal geen einde komen aan zijn koninkrijk.”
Lucas 1:33

Deze zin kan taalkundig geïnterpreteerd worden als twee componenten van dezelfde bewering. We kunnen echter ook zien dat Christus niet eindeloos regeert, maar “aeonisch” om vervolgens het koninkrijk over te dragen aan zijn God en Vader (1 Korintiërs 15:27). Alleen dan zal God alles in allen zijn (1 Korintiërs 15:28). Net zoals de heerschappij van Christus eindigt, zal het koninkrijk blijven bestaan: “Er zal geen einde komen aan zijn koninkrijk.”

Dan is de openbaring ook voor ons compleet. God zal alles in allen zijn en de Bijbel zegt niet wat er daarna gebeurt. Daarom moet je het open laten.