Verschillende meningen

De meest wijdverspreide opvatting is die van de leer van de Drie-eenheid. Dat is echter niet de enige prestatie. Hier zijn nog een paar meningen:

• God is één: Unitariërs vertegenwoordigen het idee dat het dichtst bij de ideeën van het Jodendom en de Islam staat. God is Eén, en deze Ene God voor Unitariërs is alleen de Vader. Jezus is slechts een mens, maar door God aangesteld als “Zoon”.
• God is twee-in-één: Binitariërs cultiveren een conceptie die, historisch gezien, gezien kan worden als een voorloper van het Trinitarisme. In het binitarisme bestaat de Godheid uit Vader en Zoon, en bestaat de Heilige Geest niet als een afzonderlijke persoon in de Godheid.
• God is Drie-in-één: Trinitariërs zien God als de Drie-enige God. Drie-eenheid is het idee dat de ene God uit drie personen bestaat: Vader, Zoon en Heilige Geest. Deze laatste opvatting is ingeburgerd geraakt in de geïnstitutionaliseerde kerken.

Tegenwoordig geloven veel Christenen dat het trinitarisme (de leer van de Drie-eenheid) de beste voorstelling van God is. Maar zo eenvoudig is het niet. Andere Christenen door de eeuwen heen hebben deze trinitarische visie als valse doctrine verworpen. Een overzicht van de verschillende standpunten is te vinden op Wikipedia: Antitrinitariërs.

De juiste vraag is niet: Hoeveel zijn er? Het gaat er eerder om de juiste ruimte te geven aan de uitdrukking dat God Eén is. Logischerwijs moeten er vragen worden gesteld over Jezus en de Heilige Geest. Zijn er ideeën ingeslopen die niet meer overeenkomen met de Schrift, of is na eeuwen eindelijk ontdekt hoe het echt zit? Hier moeten we al op anticiperen: Op geen enkel moment spreekt de Bijbel over een twee-één of drie-één God. Er is geen bijbelse passage die dit uitlegt. Het idee was onbekend bij de schrijvers van het Nieuwe Testament. Daarna verwijst niemand meer. Deze opvattingen zijn eeuwen later ontstaan. De argumenten, voor zover ze uit de Schrift komen, kunnen natuurlijk onderzocht worden.

Wie is God? Dat is de echte vraag die de moeite waard is om over na te denken. Hoe we ons God voorstellen heeft echter verstrekkende gevolgen voor de manier waarop we de Bijbel lezen, er waardevolle dingen uit afleiden en daardoor ons vertrouwen in het dagelijks leven vormgeven. Elke prestatie heeft een gevolg. Daarom is het ook belangrijk om erover na te denken, want het maakt wel degelijk uit wat we denken.

De ene God

God is Eén. God is niet “Drie”. De Bijbel is hier heel duidelijk over, zowel in de Tenach (bijv. Deut 6:4) als in het Nieuwe Testament(1Cor 8:6).

In duidelijke tegenspraak met het bijbelse getuigenis is de doctrine van een twee-heid of drie-eenheid, volgens welke God op de een of andere manier één is, maar in wezen verschillende “personen” bevat: Vader, Zoon (en Heilige Geest in de leer van de Drie-eenheid). Het is verbazingwekkend dat de Bijbel zelf helemaal niet over de Drie-eenheid spreekt. Noch is een twee-eenheid in de zin van “godheid” een kwestie in de Schrift. Noch deze, noch een soortgelijke uitdrukking bestaat, noch wordt het principe elders uitgelegd. Dit maakt het natuurlijk moeilijk om een directe uitspraak te doen. De leerstellingen zijn dus “afgeleid” van bijbelse passages die dat niet direct zeggen. Zulke bijbelpassages hebben extra aandacht nodig.

Je kunt in de Bijbel veel lezen over God, de Vader, over Zijn Zoon en ook over Gods Geest. Geen van deze beweringen hoeft in twijfel te worden getrokken. Naar mijn mening stellen ze echter nergens een twee-heid of zelfs een drie-heid vast.

Omdat de Bijbel helemaal niet over deze leer spreekt, is het voor mij niet moeilijk om deze te verwerpen. De Bijbel spreekt niet over een Drie-eenheid, dus ik zie geen noodzaak om daarin te geloven. De leer van de Drie-eenheid ontstond als kerkelijk dogma tussen de 4e en 7e eeuw en werd in een reeks concilies afgedwongen tegenover andere inzichten. Dit is zo overtuigend (of: zo onovertuigend) gedaan dat iedereen die niet in deze leer gelooft geëxcommuniceerd zou moeten worden. Tot op de dag van vandaag zijn veel Christenen er vast van overtuigd dat de Drie-eenheid in de Bijbel wordt onderwezen en dat iedereen die dit verwerpt een ketter moet zijn. Maar niets is minder waar.

Het doel van de bijdragen op deze pagina is om typische bijbelpassages over dit onderwerp in hun eigen licht te bekijken. Ik nodig je uit om nieuwsgierig mee te lezen en voor jezelf na te gaan wat er waar is van de Bijbelpassages. Een kritisch debat is bedoeld om de vorming van de eigen mening te ondersteunen. Dat is ook waar het hier om gaat.

De Drie-eenheid is een dogma. Als zodanig is het het resultaat van een theologisch debat. Hoewel een Drie-eenheid niet terug te vinden is in de Bijbel, geeft het dogma wel een interessant inzicht in het theologische debat zelf. Dogma is altijd een formulering van een bepaalde kennis die heeft gezegevierd over andere kennis. Dit ging niet alleen over theologie, maar ook over macht en suprematie, en over bepaalde vragen en stromingen die in die tijd opkwamen. Dogma – als een menselijke gevolgtrekking – hoeft niet per se de stem van God en de waarheid te zijn. Dogma’s zijn stevig verankerd in de wereld van die tijd en spreken over de geschillen van de oude kerk.

Maar wat lezen we over de Vader, Zoon en Heilige Geest? Dit kan met winst worden teruggevonden in de Bijbel. Persoonlijk ben ik maar geïnteresseerd in één vraag: Wie is God? Hiermee bedoel ik niet: “Welke van de drie”, alsof je moet kiezen tussen ideeën en de “juiste kijk” moet aanvinken op een onbekende plaats. Het is geen kwestie van kiezen tussen Unitarisme, Binitarisme of Trinitarisme. Dit zijn slechts inzichten van mensen die in leringen zijn samengebald. Misschien zijn ze nuttig om meer te leren, maar geen van deze leringen “moet” je geloven. Het lijkt me veel interessanter om te vragen hoe God zichzelf herkenbaar maakt in en door de Schrift.