Woorden hebben een betekenis. Bijbelse woorden hebben ook een betekenis. Maar wat is de betekenis van een woord in de bijbelse context? Het kan volledig misleidend zijn als we de bijbelse feiten interpreteren met ons huidige begrip. We leven in een ander taalgebied, een andere cultuur en minimaal 2000 jaar later. Het vereist – net als bij elk gesprek of het lezen van elke tekst – de wil om ook de oorspronkelijke betekenis te begrijpen. Wat bedoelde de schrijver? Wat denk je dat de luisteraars toen begrepen?

Door de woorden naar het woord

Ik herinner me twee studieweken van een Engelse bijbelleraar. De titel was “Door de woorden naar het Woord”. Hiermee wilde hij uitdrukken dat je de Bijbel zelf niet kunt begrijpen als je de woorden die in de Bijbel gebruikt worden niet begrijpt. Als je de woorden in een zin niet begrijpt, hoe zul je de zin dan begrijpen? En als je de zinnen niet begrijpt, hoe kun je dan de sectie of het hoofdstuk begrijpen?

Een woordstudie gaat over het onderscheiden van de betekenis van een woord in zijn bijbelse context. Dan kun je zien hoe en waar het woord wordt gebruikt, en met welke betekenis het woord wordt gebruikt. Je krijgt inzicht in het bijbelse gebruik van een woord. Als je alle bijbelpassages doorneemt waar een woord wordt gebruikt, zul je aan het einde van deze ontdekkingsreis zien wat er met dit woord wordt geassocieerd en wat niet. Vaak leidt dit tot een beter begrip.

Een kind leert de betekenis van nieuwe woorden door deze woorden steeds opnieuw te horen in verschillende contexten. Het is het natuurlijke leerproces. Wanneer we de Bijbel beginnen te lezen en deze echt willen begrijpen, gaan we een soortgelijk proces in. Het is niet moeilijk, het is natuurlijk. Je hoeft geen theoloog te zijn om geïnteresseerd naar de Bijbel te kijken.

Woordstudie

Een woordstudie onderzoekt hetzelfde woord in elke context waar het in de Bijbel voorkomt. Idealiter wordt hiervoor het originele Hebreeuwse of Griekse woord gebruikt. Wie de basisteksten niet beheerst, kan een beroep doen op goede hulpmiddelen (zie hieronder). Tegenwoordig kan iedereen zijn eigen mening vormen. Elke context geeft een deel van de betekenis vrij. Misschien komt deze betekenis ook overeen met mijn begrip van het woord. Het kan echter ook anders zijn en ik moet mijn begrip corrigeren.

Degenen die de moeite nemen om het te bekijken, winnen zeker. Of de betekenis is juist, en dan krijgt men diepgang door alle bijbelpassages te bestuderen, of de betekenis is in tegenspraak met het bijbelse gebruik, en dan is het minstens zo belangrijk. Waarom zouden we iets geloven waarvoor geen basis is? Een woordstudie helpt om het eigen inzicht te controleren en waar nodig te corrigeren.

Het woord “eeuwigheid” is een levendig voorbeeld van een problematische vertaling. De Hebreeën kenden geen woord voor “eindeloosheid”. Deze betekenis werd pas eeuwen later geïnterpreteerd. Als ik nu de Bijbel opzoek op deze termen, word ik uitgedaagd om de Bijbel zelf te laten spreken.

Onvermijdelijk kom je bij bijbelse passages die spreken over het einde van de huidige “eeuwigheid” (Mt 24,3) of over het “einde [aller] eeuwigheden” (1Cor 10,11). Het kan natuurlijk niet zo zijn dat hetzelfde woord tegelijkertijd tegenstellingen uitdrukt zoals “tijd” en “tijdloosheid”, of “ouderdom” en “eindeloosheid”. Deze en vele andere passages dwingen ons om het traditionele beeld van een “eindeloze eeuwigheid” in twijfel te trekken. Dit is dan geen verlies, maar het traditionele beeld kan worden vervangen door een veel interessanter en beter begrip vanuit de Bijbel. Je komt een stap dichter bij de Bijbel.

Een woordstudie is geen snel antwoord. De antwoorden worden niet van je afgenomen. Je moet zelf op pad gaan. Maar het is een hulp om betrouwbare antwoorden te krijgen. Tijdens deze eerder genoemde studieweken, die meer dan 30 jaar geleden plaatsvonden op een Bijbelschool in Nederland, hield ik mij zelf al bezig met het concept “eeuwigheid”. Tijdens een koffiepauze benaderde ik de bijbelleraar en vroeg hem wat de betekenis was van de woorden voor eeuwigheid (hb. olam, gr. aion). Zijn laconieke antwoord was: “Zoek het op en ontdek het!”. De man was meer dan 80 jaar oud. Hij was wijs. Hij wilde de studenten de weg wijzen en hen aanmoedigen om die zelf ook te volgen.

Tegen willekeur

Degenen die consequent streven naar een beter begrip van bijbelse woorden, hebben te maken met de willekeur van traditie en vele vertalingen – en niet in de laatste plaats met hun eigen gedachten. Er is sprake van willekeur als het ene woord vertaald wordt als “tijdperk/wereld” en het andere als “eeuwigheid”. Waar eeuwigheid traditioneel wordt geïnterpreteerd als eindeloosheid, is men geneigd deze betekenis opnieuw te lezen.

Een traditionele vertaling doet dit: Eerst wordt de betekenis in de tekst geprojecteerd, de zogenaamde eisegese (invoeging). Pas daarna volgt de exegese (interpretatie). Steeds weer worden vertalingen beïnvloed door traditionele ideeën en weerspiegelen ze niet altijd de oorspronkelijke bewoordingen of betekenis. Een woordstudie wil echter eerst de overhaaste interpretatie en de eigen gedachten opzij zetten om door observatie een beter begrip te krijgen (zie“Inductieve Bijbelstudie“).

Het is inderdaad niet gemakkelijk om je eigen bril af te zetten om een onvervormd beeld te krijgen. Een woordstudie is altijd een proces waarbij je betrokken raakt bij de Bijbel. Het besef komt niet plotseling, maar men toetst zijn eigen begrip aan de uitspraken van de Schrift. Net zoals we ons geleidelijk een nieuwe taal eigen maken, gebeurt hetzelfde met de bijbelse taal en de betekenis van de woorden. Als de Bijbel de akker is in figuurlijke taal, dan is Bijbelstudie het ploegen. Maar Bijbelstudie op zich is niets. Maar het is de basis voor begrip om te groeien en een nieuw zaadje om te ontkiemen.

Gebruik van een concordantie

In andere artikelen is al verwezen naar de woorden “olam” (hb.) en “aion” (gr.). Een online concordantie in het Engels vind je bijvoorbeeld hier:

Er zijn goede concordanties voor de basistekst. Het Concordant Nieuwe Testament heeft bijvoorbeeld een geïntegreerde concordantie met het Grieks. Op deze manier kan in ieder geval het Nieuwe Testament ook gemakkelijk in het Duits worden nagelezen.

Een woordstudie komt zelden alleen. Je merkt al snel dat elk woord verankerd is in een samenstelling met veel andere woorden. Als het je lukt om verschillende woorden in de Bijbel op te zoeken, krijg je met elk extra woord meer duidelijkheid en begrip. Dit werk aan de tekst is altijd ook zelfreflectie. Wat ik zelf aan gedachten meebreng, wordt hier vergeleken met wat de Bijbel erover zegt. Het artikel“De verlorenheid van het christendom” geeft hier een voorbeeld van. Voordat ik een woordstudie deed over “verdwalen”, schreef ik in een lijst alle gedachten op die ik zelf had gedacht of van anderen had gehoord over dit “verdwalen”. Toen kwam de woordstudie en de correctie van gedachten.

Hetzelfde kan gebeuren met andere termen. Het helpt om vooraf een duidelijke vraag te stellen, bijvoorbeeld als volgt:

  • Gaat het Koninkrijk der Hemelen over de hemel / het hiernamaals?
  • Is de dood een andere vorm van leven?
  • Is er een verschil tussen vergeven, gerechtvaardigd worden, verzoenen en verzoenen? Welke?
  • Hoop je nog of ben je al in verwachting?
  • Jezus heeft het over volgen, Paulus over imiteren – waarom?
  • Enz.

Als je dan alle bijbelpassages opzoekt die over een woord of uitdrukking spreken, kunnen zulke vragen worden opgehelderd. Als de eigen gedachten niet van toepassing zijn, worden andere verklaringen erkend. De Bijbel is niet eindeloos groot. Elke vraag heeft dus een beperkt aantal bijbelpassages om op te zoeken. Hieruit kan een verband worden afgeleid (soms beter, soms minder goed). Dit is dan de verklaring van de Bijbel over dit of dat onderwerp. Zodra het tekstmateriaal is doorgenomen, kan wat gelezen is in zijn eigen context worden geïnterpreteerd. Dan kom je veel dichter bij de betekenis. Er groeit een bijbels gerechtvaardigd begrip.

Een woordstudie helpt om de Bijbel op een meer gedifferentieerde manier te lezen.

0