Ekklesia

Een christelijke gemeenschap kan vele dingen zijn. In het Nieuwe Testament wordt het woord “ekklesia” in de grondtekst gebruikt om de gemeenschap van gelovigen te beschrijven. Letterlijk vertaald betekent dit zoiets als “uitgeroepen”. De gemeente of kerk is de geroepene, d.w.z. een groep mensen die weten dat ze geroepen zijn. Deze roeping komt van God en is geen eigen prestatie. Degenen die worden uitgeroepen zijn de ontvangers. Ze kwamen tot geloof en zagen zichzelf en hun gemeenschap als “uitgeroepen”. Wie heeft er gebeld? Christus of God. Paulus beschrijft gelovigen bijvoorbeeld als“geroepen door Jezus Christus” en als “geliefden van God, geroepen heiligen die in Rome zijn” (Romeinen 1: 6-7).

De term Ecclesia wordt vaak gebruikt om te benadrukken dat niet alle mensen geroepen zijn. Het is een uitgelezen selectie, niet de hele mensheid. Hoewel de kerk compleet moet worden (vgl. Romeinen 11:25, “totdat het volle getal der volken binnenkomt”), betekent dit niet dat alle mensen in de wereld dan zullen “geloven”. De kerk of gemeente staat open voor andere mensen, maar heeft van nature niet de taak om iedereen welkom te heten. Deze uitspraak zal waarschijnlijk velen beledigen, omdat mensen vaak denken dat de kerk er is om alle mensen te bereiken. Deze aanname verwart echter verschillende dingen.

• Nee, niet alle mensen worden in de kerk geroepen. De gemeente is per definitie een gedeeltelijke selectie, die “de uitverkorenen” worden genoemd. Het is God die roept en roept.
• Ja, de kerk heeft een taak die groter is dan zijzelf, zelfs voor andere mensen.

Theologische uitdagingen

Veelvoorkomende uitdagingen bij het interpreteren van de kerk worden gekenmerkt door doctrine:

1. Eén interpretatie is dat de kerk of gemeente een reddingsboot is. Dit idee ontstond tegen de achtergrond van de doctrine van de hel, volgens welke alle mensen die in dit leven niet voor Jezus hebben gekozen “verloren” zijn. Wie gelooft wordt gered en behoort dan tot de kerk. De kerk of gemeente is geen groep mensen die door God geroepen is, maar mensen die Jezus voor zichzelf gekozen hebben en door deze “prestatie” ontsnappen aan de hel. Dus wie gelooft zal gered worden en “heeft het bereikt”. De kerk binnengaan is ook het bereiken van het einddoel. Daarna is het niet meer spannend omdat je de veronderstelde eindbestemming al hebt bereikt.
2. Een andere interpretatie is dat de kerk of gemeente het koninkrijk van God op aarde is. Dit idee komt voort uit de interpretatie dat God zijn koninkrijk hier en nu aan het vestigen is door middel van de kerk. Hoewel God aan het werk is en alles nog niet is zoals het zou moeten zijn, zijn we op de goede weg. Het is de taak van de kerk om het koninkrijk van God in de wereld te brengen en zo bij te dragen aan de realisatie van het koninkrijk van God. Met andere woorden: God heeft ons nodig zodat Hij Zijn doel kan bereiken. Hoewel deze zienswijze ook steun zoekt in de Bijbel, is de betekenis van de kerk als de “geroepenen” slechts de voorbereidende fase en leidt naadloos naar de bevrijding van de hele mensheid. Wanneer dit gebeurt, heeft de term “geroepenen” natuurlijk geen betekenis meer, omdat alle mensen samengebracht moeten worden in dit koninkrijk van God en er niet langer sprake is van een gedeeltelijke selectie (let op: de termen “koninkrijk” en “kerk” worden hier verward). Dit idee werd mogelijk gemaakt door de vervangingstheologie, volgens welke de kerk van vandaag het volk Israël vervangt. Hoewel dit tegenwoordig zelden onderwezen wordt, is dit waar de afstemming en verwarring van het Koninkrijk van God met de Kerk vandaan komt. Dit heeft verstrekkende gevolgen voor de interpretatie van het Nieuwe en Oude Testament.
3. Er is natuurlijk nog een derde opvatting. Dit is de interpretatie dat de kerk (“ekklesia” of “geroepenen”) haar eigen taak heeft voor een bepaalde tijd, niet gebaseerd op helle- of vervangingstheologie. De gemeenschap wordt gevormd totdat de selectie is afgerond. Niet alle mensen in de wereld zijn geroepen, maar er wordt een “geroepene” gevormd die, als hij klaar is, een taak te vervullen heeft. In deze visie is de kerk niet het einddoel, maar slechts een tussenliggend doel. De kerk is zoiets als een werktuig dat vandaag gevormd wordt en in het verleden gebruikt werd. Het doel is niet om alle mensen vandaag te redden, noch om een theocratie te vestigen.

Volgens deze derde opvatting is de kerk een van de vele instrumenten. Israël is ook een instrument en een ekklesia, een geroepen schare, een geroepen volk. Niet alle volken zijn geroepen, maar Israël is geroepen. Israël en de kerk van vandaag hebben allebei een taak. De taken zijn niet identiek en iedereen is voorbereid op zijn eigen taak.

Gemeenschap van mensen

Op een volstrekt onspectaculaire manier kan de kerk ook gezien worden als een eenvoudige gemeenschap van mensen. Natuurlijk hebben deze mensen iets gemeen en dat kan alles te maken hebben met wat hierboven staat. Daaronder ligt echter een menselijke basisbehoefte: het verlangen naar gemeenschap. We zijn gericht op ontmoetingen. De kerk is ook, of misschien wel vooral, een menselijke gemeenschap.

Ik ontmoet andere mensen in de kerk of in de gemeenschap. We werken samen aan onderwerpen en leren van elkaar. Je wordt mens in de ontmoeting. De vorm kan heel verschillend zijn op basis van de leer van de gemeenschap, de subcultuur. Je kunt dit goedkeuren of afkeuren. De basisvoorwaarde blijft echter dat mensen elkaar ontmoeten. Ik ga ervan uit dat mensen gemaakt zijn voor ontmoetingen. We ontmoeten elkaar omdat we mensen zijn.

De gemeenschap is daarom ook iets dat overeenkomt met ons als mens. Deze gemeenschap is niet “goddelijk” omdat mensen elkaar ontmoeten. Het is een menselijke eigenschap die goed is omdat we zo functioneren en leren. Dus als we geroepen zijn tot een gemeenschap, net zoals de kerk als “Ecclesia” een geroepen kudde is, dan is deze karakterisering wenselijk omdat we menselijk zijn. Het had heel anders kunnen zijn, maar dat is het niet.

Als gemeenschap van mensen beantwoordt de kerk aan essentiële behoeften en schept zo ook de mogelijkheid om een belangrijk verschil te maken in de wereld, in de samenleving en voor elkaar. De gemeenschap is goed omdat we mensen zijn. Wat ons verbindt en misschien samenbrengt is slechts een tweede niveau. Ik houd deze twee niveaus gescheiden zodat het menselijke element niet verloren gaat. Het menselijke aspect van de kerk is goed, en dit moet steeds weer genoemd worden in tegenstelling tot overdreven vrome en afstandelijke levensplannen.

Als we dit zo kunnen zien, dan wordt het ook duidelijk dat de oorspronkelijke kerken niet alleen samenkwamen “om de Bijbel te bestuderen”, maar ook gemeenschappelijke vormen kenden (Handelingen 2:42). Er was ook de “gemeenschap van dienst” (2 Korintiërs 8:4), waarin een gemeenschappelijke taak werd uitgevoerd. Mensen werden in de hele Schrift ook gebruikt voor praktische taken (Numeri 3; Deuteronomium 1:1-15; Handelingen 6:1-3). De organisatie van de gemeenschap was nooit “alleen spiritueel”, zelfs niet als de reden voor de gemeenschap een gemeenschappelijke spirituele oriëntatie was.

Rekening houden met praktische zaken was ook Paulus’ zorg (Fil 4:8-9). De apostel schrijft ook:

“Wat deze [Wahrheiten] betreft, ik heb besloten dat jullie erop moeten staan, zodat zij die God geloofd hebben, hun zinnen erop zetten om voor nobele werken op te komen. Dit is uitstekend en nuttig voor mensen.”
Titus 3:8

Empathisch zijn maakt niet alleen deel uit van goede manieren, maar komt overeen met en beantwoordt aan onze menselijkheid:

“We moeten ons verheugen met hen die zich verheugen en wenen met hen die wenen.”
Rom 12:15

Gemeenschap als leefruimte

Op basis van de voorgaande overwegingen zou je ook kunnen zeggen dat de gemeenschap een leefruimte is. Daar ontmoeten we elkaar. We zouden hier andere termen voor kunnen bedenken:

• Workshop geloof
• Oefenveld
• Gemeenschappelijke grond
• Reizend bedrijf

We kunnen bepalen hoe we onze eigen gemeenschap zien. Sommigen gebruiken alleen bijbelse termen om erover na te denken. Als we echter begrijpen waar we het over hebben, zijn we vrij om andere termen te gebruiken. Woorden vormen ons begrip en kunnen ook deuren openen naar verder begrip. Als we nieuwe woorden vinden, kunnen we ons ook een toekomst voorstellen die gekenmerkt wordt door liefde en genade en gericht is op de door God gegeven menselijkheid. Of moeten we dit op een andere manier formuleren?

Ik heb nog wat gedachten samengevat in de volgende video:

Verdieping

Bespreek de volgende beweringen en vragen:

• (Geen) Kerk zonder Christus
• Geloof is menselijk
• Wat verbindt ons en wat verdeelt ons?
• Woorden of daden?
• Ik ga naar de kerk omdat …
• Ik ga niet meer naar een kerk omdat …
• Ik heb alleen bijbelstudie nodig om me een christen te voelen.
• Mijn gevoelens staan mijn geloof in de weg
• Geloof = gevoel?
• Vrijheid en kerk gaan niet samen
• Hoe kan een gemeenschap eruit zien waar ik graag deel van uitmaak?
• Ik heb een kerkgebouw nodig voor mijn geloof
• Traditie en ritueel zijn een goede zaak omdat …
• Wat heeft mijn begrip van het geloof tot op de dag van vandaag het meest gevormd?