Hoe leren we?

Het bevorderen van groei en ontwikkeling is een van de kerntaken van de kerk (Ef 4,11-16). Er zijn gemeenschappen of groepen waar voornamelijk een
onderwijscultuur
wordt gecultiveerd. In een onderwijscultuur is er “onderwijzen” – de focus ligt op het onderwijzen en de leraar. In zeldzame gevallen kan dit doorslaan naar het andere uiterste en leiden tot afwezigheid van onderwijs. Dit gebeurt wanneer er van bovenaf richtlijnen komen – bijvoorbeeld van de kerkleiding – dat er helemaal geen behoefte is aan bijbels onderwijs.

Hiertegenover staat een
leercultuur
. In een lerende cultuur is er “leren” – de focus ligt op Christus en de Schrift spreekt over Hem. Men leert samen en ziet de Bijbel niet alleen als een leerstellig bouwwerk maar ook als een instrument voor een gedifferentieerd debat (Heb 4:12). Hier wordt het onderzoeken van de Schrift aangemoedigd, net als de veelzijdige uitwisseling over wat men leert. Groei en volwassenheid komen dan voort uit positieve betrokkenheid.

Hoewel “onderwijzen” en “leren” niet zonder elkaar lijken te kunnen, komt het verschil tot uiting in de manier waarop met“waarheid” wordt omgegaan. Als er een onderwijscultuur heerst, wordt cognitie snel “uitgelegd”, zo niet “gedicteerd”. In een leercultuur wordt kennis gezocht en worden mensen aangemoedigd om zich met God en Zijn Woord bezig te houden. In de gemeenschappelijke erkenning is er dan een openheid die op Christus gericht is en die niet verstrikt raakt in gekibbel over woorden of in starre doctrines. Dit moet in samenwerking geleerd worden.

In die zin werd ik er onlangs op gewezen hoe de VBG (Verenigde Bijbelgroepen) in Zwitserland dit formuleren. Ze streven naar een weerspiegeld christendom:

Net zoals VBG diep heeft nagedacht over hoe je een geloofsgemeenschap opbouwt en wat daarvoor nodig is, zijn er zeker ook andere benaderingen. Kent u andere dergelijke benaderingen? Dan hoor ik het graag.

Open

Reflecterend op mijn eigen achtergrond, ben ik getroffen door de uitdrukking “open einde” in “Encountering the Bible”. Dit valt me op omdat dit vaak is wat ik het liefst zou willen in de verschillende gemeenschappen waar ik actief ben geweest. Het ontbrak echter aan een dergelijke leercultuur. Ik heb ervaren hoe dogmatisch koppig en onvrij mensen over de Bijbel denken, alsof ze gelovigen moeten beschermen tegen Gods eigen uitspraken. Wat zou er gebeuren als je een andere cultuur zou implementeren, als je elkaar zou aanmoedigen om Gods Woord serieus te nemen en kritisch na te denken over je eigen aannames en alternatieven?

Plaatsen waar dogmatisch koppig en onvrij over de Bijbel wordt gedacht, alsof gelovigen beschermd moeten worden tegen Gods eigen uitspraken.

Open betekent niet dat ik wil dat je gelooft wat ik denk, maar we denken samen. Daarbij willen we niet vanaf het begin gefocust zijn op een specifiek resultaat. Maar men wil samen op pad. Samen nadenken wil eigenlijk verschillende standpunten afwegen. Men probeert de vragen open te formuleren, de argumenten grondig te onderzoeken, naar verschillende standpunten te luisteren en deze, indien mogelijk, te integreren om zo tot een beter begrip te komen. En als je iets niet weet, dan kan de vraag onbeantwoord blijven. Je kunt later nog iets leren.

Denk visionair

We hoeven de cultuur waarin we leven niet als vanzelfsprekend te beschouwen. Het is vertrouwd voor ons en misschien kennen we geen andere cultuur. Maar dat betekent niet dat er geen alternatief is. Wij zijn het zelf die onze cultuur helpen vormgeven. Cultuur kan gevormd en in twijfel getrokken worden. Zijn er visionaire denkers in je eigen gemeenschap, kerk of gemeente die zich een meer diverse cultuur kunnen voorstellen en bevorderen? Als we ons idee van een cultuur vrij konden vormen, wat voor soort cultuur zouden we ons dan voorstellen? Wat zouden de kenmerken zijn? Welke taken zou zo’n cultuur moeten hebben?

• Als we een cultuur vormen, dan gaat het om een kern en oorsprong, bijvoorbeeld de gemeenschappelijke roeping in Christus en het evangelie van genade.
• Als we een cultuur vormgeven, gaat het erom de oorsprong in een bepaalde richting te ontwikkelen. Inprenting verloopt via vele kleine en praktische stappen.
• Als we een cultuur vervullen, dan worden groei, volwassenheid en vitaliteit bevorderd, wat weer nieuwe mensen uitnodigt, motiveert en beweegt. Dit kan gezien worden in de profeten, in Jezus en later ook in de Twaalf Apostelen, en heel duidelijk ook in Paulus. Ze hadden doelen voor ogen, zagen de huidige status en wezen op iets groters. Mensen worden uitgenodigd om in gemeenschap te leven en te leren.

Een lerende cultuur schept de voorwaarden voor mensen om verantwoordelijk te worden. Het is de voorwaarde voor een gezonde gemeenschapscultuur en de voorwaarde voor spirituele groei. Volwassenheid en volwassenheid zijn geen bijproducten van geestelijk leven, maar doelen (1 Kor. 3:1-2; Heb. 5:12-14; Heb. 6:1; Ef. 4:11-16).

Een maatstaf voor succes?

Spirituele groei is geen programma dat je moet voltooien, noch een cursus die je in zes avonden moet uitspelen. Het is geen kwestie die in 40 dagen kan worden “verankerd” en het is ook geen jaarlijks doel voor een gemeenschap. Zulke dingen kunnen niet werken, ook al hebben ze de schijn van succes en meetbaarheid. Ze werken niet (of slecht) omdat de vorming van een cultuur tijd kost.

Marketingtechnisch is het heel verleidelijk om gewoon een 5-puntenplan te willen voltooien. Wat zou de reden kunnen zijn om met zulke recepten te spelen?

Sommige programma’s die ik heb gezien in kerken en gemeenten zijn een soort “doorstroom”. Ze proberen mensen te motiveren door middel van een activiteit. Niet een cultuur, een houding, maar een activiteit staat hier centraal. Hoewel je hoopt dat hierdoor iets in beweging komt, zoals bij een doorstroomverwarmer: het water is korte tijd warm en koelt dan weer af.

Een cultuur kan alleen worden bereikt door persoonlijke beslissingen en imitatie. Paulus is hier een voorbeeld van als hij aan de Filippenzen schrijft:

“Broeders, ik beschouw mezelf nog niet als iemand die het begrepen heeft. Maar ik doe één ding: ik vergeet wat achter me ligt en reik uit naar wat voor me ligt. Zo jaag ik het doel na, de prijs van Gods roeping in Christus Jezus. Nu mogen wij allen die volwassen zijn geworden dit in gedachten houden; en als jullie ergens anders in denken, dan zal God dat ook aan jullie openbaren. Ondertussen moeten we in datgene waarin we anderen inhalen dezelfde gezindheid hebben, zodat we de basisregels volgen volgens hetzelfde richtsnoer. Wees navolgers van mij, broeders, en neem acht op hen die wandelen zoals gij ons tot voorbeeld hebt.”
Fil 3:13-17

En een hoofdstuk verder schrijft hij:

“Voor de rest, broeders, al wat waar is, al wat eervol is, al wat rechtvaardig is, al wat luid is, al wat vriendelijk is, al wat melodieus is, als er enige lof is, overweeg deze. Wat jullie ook van mij geleerd en ontvangen hebben, in mij gehoord en waargenomen hebben, breng het in praktijk; dan zal de God van de vrede met jullie zijn.”
Fil 4:8-9

Een leercultuur is daarom niet gebaseerd op gebeurtenissen, maar op imitatie, waarbij de levenshouding en de bereidheid om te leren wederzijds worden bevorderd. Het stimuleren van een cultuur van leren is misschien wel de belangrijkste voorwaarde voor duurzame gemeenschapsontwikkeling.