In zijn brief aan Philemon schrijft Paulus de volgende woorden:

“Ik dank mijn God altijd als ik u in mijn gebeden noem, omdat ik hoor van uw liefde en het geloof dat u hebt in de Heer Jezus en in alle heiligen, zodat de gemeenschap van uw geloof effectief mag zijn voor de kennis van al het goede dat in ons is voor Christus Jezus. Want veel vreugde en bemoediging heb ik gehad door jouw liefde, zoals het binnenste van de heiligen door jou is gekalmeerd, broeder.”
Fil 4-7

Het is verbazingwekkend met welke woorden Paulus Philemon aanspreekt. Het was een “oude Paulus” (Fil 9) die deze brief over Onesimus schreef. Onesimus was waarschijnlijk een weggelopen slaaf die door Paulus tot geloof was gekomen. Philemon was zijn eigenaar en Paulus richt zich in deze brief tot Philemon opdat hij Onesimus zou vrijlaten zodat hij bij Paulus kon dienen.

De bezorgdheid van de brief is dus niet eenvoudig. Maar dat is niet waar Paulus mee begint. Hij dankt eerst. Dan herinnert hij zich al het goede dat Philemon speciaal voor de geloofsfamilie heeft gedaan. Wat Philemon deed, hoorde Paulus van anderen. Ze hebben positief gerapporteerd over Philemon. Je kunt je voorstellen dat Philemon niet alleen slaven had, maar ook navenant rijk was. Philemon gebruikte zijn rijkdom voor de gemeenschap. Hij heeft goed gedaan. Philemon was een man van geloof en zijn activiteiten waren het getuigenis dat Paulus had gehoord.

Geloof wordt effectief door liefde (Gal 5:6). Dat is hier ook het geval met Philemon. Liefde en geloof hoorden samen in deze man. Paulus spreekt ook over de “gemeenschap van uw geloof” en over de “kennis van alle goeds”. Paulus lijkt hiermee te spreken over een omgeving waarin Philemon actief betrokken is. Philemon is in een gemeenschap van gelovigen en heeft daar een verkwikkende relatie met andere mensen. Philemon investeert in deze mensen. Een opmerkelijke man.

Wat Paulus nu van Philemon hoorde was “voor Christus Jezus”. Dit kan zo worden opgevat dat Philemon uit geloof handelde. Hij deed het niet voor zichzelf, maar voor Christus Jezus. Hij heeft zichzelf op één lijn geplaatst met de zorgen van Christus. Zijn acties hadden een richting. Philemon was onzelfzuchtig onderweg omdat hij zijn leven inrichtte volgens zijn geloof en vertrouwen. Geen wonder dus dat Paulus “veel vreugde en bemoediging” kreeg van deze verslagen. Hoewel deze dingen Paulus zelf niet aangingen, verheugde de apostel zich in het getuigenis van anderen. Philemon had dezelfde verwachting, hetzelfde geloof, hetzelfde vertrouwen als Paulus had. Hij heeft zich onbaatzuchtig ingezet voor het welzijn van andere gelovigen. Paulus en Philemon waren “broers” in de beste zin van het woord.

Deze woorden zijn slechts de inleiding tot de korte brief. Ze beschrijven de houding van Philemon, maar ook de houding van Paulus. Hij zoekt hier naar raakvlakken voor zijn echte zorg. Wat ze gemeen hebben, is iets waarop je kunt voortbouwen. Paulus zoekt nu het goede in Philemon omdat het goede ook in Onesimus naar boven is gekomen. Onesimus was tot geloof gekomen. Het leven van de ontsnapte slaaf had een andere wending genomen. Nu zoekt Paulus vrijheid voor de weggelopen slaaf, niet als een “activist” maar als een “broeder”. Slavernij hoorde bij die tijd, maar Paulus moedigde slaven aan om – als de gelegenheid zich voordeed – vrij te worden (1Cor 7,21). Hij pleit hier ook voor.

De naam Onesimus betekent “voordelig”. Later stuurt hij Tychicus en Onesimus naar de kerk in Kolosse en beschrijft Onesimus dan als de “trouwe en geliefde broeder die een van jullie is” (Kol 4:9). Het lijkt er dus op dat Onesimus, die blijkbaar uit Colossä kwam, later zonder angst kon terugkeren naar zijn stad van herkomst. Paulus’ brief aan Philemon had dus waarschijnlijk een bevestiging gekregen.

Je kunt de brief aan Philemon op verschillende manieren lezen. Maar het feit dat Paulus melding maakt van “veel vreugde en bemoediging” laat de innerlijke motieven zien. “Voordelig” heeft zich positief ontwikkeld. Philemon werd vrij en kon zelfs terugreizen naar zijn stad van herkomst.

We lezen in deze brief over omgaan met mogelijkheden. Ons leven draait niet alleen om bevrijding van onszelf, maar misschien kunnen we ook anderen helpen om vrij te worden, op een heel praktische manier. Veel vreugde en goed vertrouwen zijn dan de gevolgen.