Of de bewering van de auteur wordt bevestigd door de bijbeltekst in een thematische overweging kan meestal helemaal niet worden gecontroleerd. Het bijbelse citaat wordt helemaal niet uitgelegd, maar alleen genoemd. Dit is het probleem met thematische reflecties die eerder gericht zijn op modewoorden dan op fundamentele thema’s van de Schrift. De “juiste interpretatie” van bijbelse passages wordt dan verondersteld of op suggestieve wijze aan de lezer opgedrongen. Dit gebeurt te veel in preken, te vaak in boeken en het kan ook in veel gesprekken worden gereproduceerd: Mensen citeren de Bijbel om een bepaalde “kennis” te bevestigen. Steeds weer kreeg ik dergelijke ideologie voorgeschoteld, vermomd als “bijbelse waarheid”. Iedereen die twijfelt aan de verklaring wordt er ook snel van beschuldigd dat hij de Bijbel niet gelooft. Dan wordt een gezond debat erg moeilijk, zo niet onmogelijk gemaakt.

Is een Bijbelcitaat genoeg?

Een bijbels citaat “op zichzelf genomen” kan ook verkeerd geïnterpreteerd worden. Is het genoeg om een Bijbelvers te citeren om iets te “bewijzen”? Nauwelijks! Er is echter een andere manier.

De standaardregel voor gezonde bijbelinterpretatie is heel eenvoudig: lees elke tekst in zijn context. Elk Bijbelvers moet in zijn eigen context worden gelezen en daar ook eerst worden begrepen en geïnterpreteerd. Dit toont respect voor de tekst, de schrijver en niet in de laatste plaats de oorspronkelijke ontvanger.

Tekst in context lezen

Je kunt de Bijbeltekst op verschillende manieren benaderen. Het is natuurlijk nuttig om de Bijbel in zijn geheel door te lezen en zo een indruk te krijgen van de verschillende contexten. Dit kost echter veel tijd. Als men uit wil gaan van één tekst, d.w.z. de tekst tegenkomt op de manier waarop hij vaak geciteerd wordt – een vers hier, een citaat daar – dan kan men zich een betere manier voorstellen om naar de Bijbel te kijken als concentrische cirkels:

Uitgaande van een woord kan men proberen het woord in de zin te begrijpen, dan de zin in de paragraaf, de paragraaf in het hoofdstuk, het hoofdstuk in de context van het boek en het boek in de context van het hele bijbelverhaal. Je kunt de betekenis niet altijd afleiden uit de zin alleen. Alleen in de context wordt de betekenis duidelijk. Een dergelijke benadering van de tekst is echter niet erg gemakkelijk als inleiding. Voor de geoefende lezer is het echter nuttig.

Een tekst in context lezen betekent ook dat je je eigen interpretatie opzij zet. Je luistert eerst naar de tekst, naar het verhaal dat verteld wordt, naar de motieven van de mensen die daar genoemd worden, naar de doelen die de schrijver met deze verzen voor ogen had. Als ik dit tot op zekere hoogte begrijp, kan een Bijbelpassage of Bijbelvers veel beter worden geïnterpreteerd.

Het kan gebeuren dat de eerste indruk van een tekst bedrieglijk is en de tekst spreekt over onverwachte dingen die pas bij nader inzien duidelijk worden. Alleen het lezen van de tekst in context geeft me de informatie voor een objectievere interpretatie. Nuchter bekeken gaat het om het begrijpen van de tekst. Hoe kan ik de boodschap van de tekst begrijpen als ik de betekenis in de context niet ken?

Zijn de meeste doctrinaire en dogmatische verschillen gebaseerd op deze veronachtzaming van de context? Als je de vervelende context vergeet, dan kan elke tekst natuurlijk geïnterpreteerd worden zoals je wilt. Maar zodra je de context vervaagt, word je teruggebracht naar het oorspronkelijke verhaal, naar de oorspronkelijke verklaring. In de context is geen willekeurige interpretatie meer mogelijk. Daarom helpt het altijd om de tekst in zijn context te bekijken.