De Bijbel lezen met nieuwe ogen

Er zijn (grofweg) twee groepen mensen die de Bijbel opnieuw beginnen te lezen:

1. De Bijbel is “op de een of andere manier bekend
   Dit zijn mensen die zijn opgegroeid in kerken of vrije kerken en nu de Bijbel met nieuwe ogen willen lezen.
2. De Bijbel is onbekend
   Er is een gestaag groeiende groep mensen die nauwelijks nog iets uit de Bijbel weet. Je hebt over de Bijbel gehoord, maar je kent de verhalen niet. Men wil graag de Bijbel leren kennen.

Wat de redenen ook zijn om te beginnen met het lezen van de Bijbel, de eerste stap is altijd om echt te beginnen met het lezen van de Bijbel. Daar gaan we dan! Pak het boek op, lees het en lees het regelmatig.

Bij het lezen van de Bijbel is het bijzonder nuttig om ononderbroken te lezen, d.w.z. om geen afzonderlijke bijbelpassages eruit te pikken die je bijzonder aanspreken. Alleen door voortdurend te lezen ontdek je verbanden. Ook al lijkt het de hele tijd saai (tenzij je van genderregisters houdt), dezelfde namen en gedachten komen steeds weer terug. Dat de Bijbel een innerlijke verbinding heeft, kan alleen door jezelf ontdekt worden.

Wat je startpositie ook is – de Bijbel kan met winst gelezen worden.

Laten we deze verschillende uitgangspunten echter eens kort bekijken. Hoe jij met de Bijbel omgaat is waarschijnlijk heel individueel en mogelijk gevormd door een van de twee genoemde uitgangspunten.

De Bijbel is “op de een of andere manier bekend

Voor degenen die in hun kindertijd een bepaalde “kijk” op de Bijbel hebben gekregen, kan dit een voordeel of een nadeel zijn. Feit is echter dat we de Bijbel bijna allemaal benaderen met bepaalde aannames en verwachtingen. Dit geldt ook voor het Nieuwe Testament. Als we het Nieuwe Testament beter willen begrijpen, zou het logisch zijn om niet vanaf het begin ideeën over de Bijbel heen te leggen. Ben je gefrustreerd door ervaringen uit het verleden? Probeer dan wat afstand te nemen. Probeer te lezen alsof je de Bijbel voor het eerst leest. “Wees een toerist in je eigen land.”

Het punt waarop Christenen kritisch beginnen na te denken over hun eigen opvattingen kan niet meer verschillen. Sommigen struikelen over bepaalde standpunten. Steeds weer ontmoet ik mensen die zeiden dat ze in hun eigen kerk nauwelijks iets over de Bijbel hadden gehoord. Niet zelden begint een heroriëntatie door eigen ervaringen die niet verwerkt kunnen worden met de geïnternaliseerde visie. Anderen zijn hun jeugdige ervaringen vergeten en worden op een dag wakker met het verlangen om de Bijbel weer op te pakken. Weer anderen merken op dat de ideeën die vanaf de preekstoel gepredikt worden vaak helemaal niet overeenkomen met de bijbelpassages die geciteerd worden. Al deze mensen willen vaak een nieuwe start. Net zoals iemand “opgroeit” als persoon, kan iemand ook “opgroeien” in persoonlijk geloof. Verschillende Bijbelschrijvers leggen hier zelfs speciale nadruk op.

“Wees een toerist in je eigen land.”

Ik behoor zelf tot deze groep. Mijn weg naar een beter begrip was opnieuw beginnen met het lezen van de Bijbel, maar met een kritische blik op mijn eerdere aannames. Wat ik toen ontdekte was als een nieuw begin. Maar: niet iedereen staat op deze plek. Daarom kijken we nu naar de tweede groep.

De Bijbel is onbekend

Een groeiend aantal mensen kent de Bijbel niet. We leven in een postchristelijk tijdperk. De vanzelfsprekendheid om bij een kerk te horen, laat staan om de Bijbel te begrijpen, bestaat al heel lang niet meer. Daarom groeien veel mensen op zonder enige verwijzing naar de Bijbel.

In deze situatie zijn kerken noch vrije kerken vaak erg behulpzaam. Degenen die niet in het plaatje van de betreffende gemeenschap passen, zijn vaak niet welkom. Of om het anders te zeggen: zij die vragen hebben die buiten de consensus vallen, overbelasten de gemeenschap. Bovendien wordt er vaak een bepaalde vroomheid (of: afstandelijkheid) gecultiveerd, die niet iedereen van buiten de kerk per se voor zichzelf wil activeren.

“Maar ik wil niet vroom worden en ik wil ook niet bij zo’n vreemde kerk horen”.

Degenen die zich nu voor het eerst met de Bijbel bezighouden, staan daarom voor een speciale taak. Hoe kan ik dit boek leren begrijpen en waar vind ik mensen die samen met mij zo’n pad willen bewandelen? Niet weinig mensen voegen daaraan toe: “Maar ik wil niet vroom worden en ik wil ook niet bij zo’n vreemde kerk horen”.

Persoonlijk vind ik zo’n uitgangspositie een voordeel – je hebt geen christelijk stempel en kunt je dus meteen bezighouden met je eigen zorgen. Het is gemakkelijker om de essentie te begrijpen als je niet eerst vele lagen van religieuze inprenting hoeft af te pellen.

Het Nieuwe Testament in trefwoorden

Dit artikel gaat over een paar van zulke gedachten en benaderingen waarmee je zelfs het Nieuwe Testament met winst kunt lezen. Er zijn twee vragen:

• Waarom werkt het?
• Waarom is het niet mogelijk?

Beide zijn belangrijk. We moeten aan de ene kant leren herkennen waar de Bijbel over schrijft en aan de andere kant vermijden dat we onze eigen projecties op de Bijbel maken die niet nuttig zijn voor het begrip.

Het volgende is in trefwoorden. Niet alles wordt beschreven. Deze termen en gedachten beschrijven echter essentiële thema’s van het Nieuwe Testament. Als je het Nieuwe Testament begint te lezen, wordt het gemakkelijker om de “rode draad” te zien. Dit is een snelle start en nog maar het begin.

Waarom werkt het?

1. Het Nieuwe Testament
   Het Nieuwe Testament is het tweede deel van de “Christelijke Bijbel” en werd in de eerste eeuw geschreven. Het is de geschreven getuigenis van alles wat Jezus deed en alles wat zijn volgelingen en navolgers in deze tijd opbouwden. Het Nieuwe Testament bevat beschrijvingen van het leven van Jezus (de evangeliën of verslagen), de Handelingen van de Apostelen (of: hoe het verder ging nadat Jezus weg was), brieven en een profetisch boek (de Openbaring aan Johannes).
2. Het Oude Testament
   Er is geen Nieuw Testament zonder een Oud Testament. Ze zijn met elkaar verbonden. Het “oude” en het “nieuwe” laten ons geloven dat het ene voorbij is en het andere nu. Maar zo eenvoudig is het niet. Als ik het Nieuwe Testament wil begrijpen, kan ik dat niet doen zonder het Oude Testament (Tenach) en wat daar staat te begrijpen. Het is een doorlopende ontwikkeling. Het Nieuwe Testament verwijst overal naar het Oude Testament. Laten we ook niet vergeten dat Jezus, de apostelen en alle schrijvers van het Nieuwe Testament allemaal Joden waren die alleen het “Oude Testament” (de Tenach) als Bijbel kenden.
3. Jezus Christus
   Het Nieuwe Testament gaat over een persoon. Het gaat over Jezus van Nazareth, geboren in Bethlehem, gekruisigd, gestorven en begraven, en op de derde dag opgewekt en levend gemaakt. Hiervan wordt getuigd. Zijn discipelen en de latere apostelen worden “getuigen van zijn opstanding”. Dit vestigt hoop en verwachting en wordt gezien als Gods handelen in deze wereld.
4. De gemeente
   De volgelingen en latere navolgers van Christus Jezus zijn een geloofsgemeenschap. Het zijn mensen die zich door God geroepen zien en met hun leven hebben gereageerd op het Goede Nieuws. In het Nieuwe Testament zijn twee specifieke soorten kerken naar voren gekomen: Er is een groep gelovige Joden, vooral in Israël, die met de 12 apostelen wachten op de vervulling van de beloften aan Israël. Iets later wordt een 13e apostel genoemd, Paulus, die als “apostel van de volken” de huidige wereldwijde kerk uit alle volken oproept. Twee gemeenschappen, waarvan vooral de laatste de afgelopen 2000 jaar aan belang heeft gewonnen.
5. Israël
   In de zogenaamde evangeliën spreekt Jezus tot Israël (Mt 15:24). Het was zijn taak om de beloften aan de profeten van Israël te bevestigen (Rom 15:8). De preek was “Het Koninkrijk der Hemelen is nabij! Dit messiaanse koninkrijk wachtte op de goedkeuring van het volk, die niet kwam. Verscheidene keren werd dit koninkrijk aan de mensen aangeboden (Handelingen 2:36), maar altijd verworpen. Daarna was er het werk van de apostel Paulus, maar niet zonder verwachtingen voor Israël (Rom 11:25-27).
6. Gods werk
   Centraal in al deze dingen staat het besef dat God aan het werk is in deze wereld. Hij is de schepper en ook de onderhouder van deze wereld. Paulus legt op verschillende plaatsen uit dat God dit deed en doet door Jezus Christus (Handelingen 17:24-31, Kol 1:15-20). De Bijbel spreekt over God die zich aan de mens openbaart, hem ontmoet en plannen heeft voor deze wereld. Gods werk wordt zichtbaar in alle eerder genoemde thema’s.
7. Verlossing
   Ieder mens wordt in dit leven met twee problemen geconfronteerd. Deze problemen zijn zijn sterfelijkheid (dood) en zijn onvermogen om alles goed te doen (het doel missen of zondigen). Zonde en dood (of: het doel missen en sterfelijkheid) klampen ons allemaal aan. Dat is een nuchtere verklaring zonder oordeel. De Bijbel vertelt ons hoe God hiervoor twee oplossingen biedt. De dood wordt eenmaal vervangen door leven (1Cor 15,22, 2Tim 1,9-10). Het ontbreken van het merkteken wordt vervangen door Gods eigen gerechtigheid. Dit is Gods werk in deze wereld, helemaal naar het doel waarin Hij “alles in allen” zal zijn (1Cor 15:28). Deze oplossing heet verlossing. Dat is goed nieuws. Wie op deze werking van God vertrouwt, gelooft.

Natuurlijk staan er nog veel meer dingen in het Nieuwe Testament. Deze benadrukken echter centrale kwesties.

Waarom is het niet mogelijk?

1. Het gaat niet om mij
   De Bijbel vertelt ons in de eerste plaats over God. Jezus getuigt ook van God. Gods werk is echter “door Jezus Christus”. God kijkt naar ons “in Christus”. God heeft vrede gesloten met jou en mij en nodigt ons nu uit om met Hem verzoend te worden (2 Kor 5:14-21). Dit is dus het verschil: de Bijbel spreekt niet over mij, maar over Gods werk. Deze beweringen gaan mij echter aan en ik kan er met mijn leven op reageren.
2. Het gaat niet alleen om wat “goede gedachten”.
   Het Nieuwe Testament is niet alleen maar ethiek. Het is geen verzameling levensregels. Het gaat eerder over de realiteit van deze wereld en hoe een antwoord daarop eruit zou kunnen zien. Dat is niet zonder God. Het getuigenis van de Bijbel spreekt precies over God. God spreekt in deze wereld. Hij werkt zijn “verlossing” door Christus. Hij belt mensen die daardoor deel gaan uitmaken van zijn werk. Iedereen die gehoor geeft aan deze oproep verandert niet zomaar van kamp (zoals sommigen het voorstellen), maar raakt betrokken bij deze actie van God. Roeping is geen doel op zich, maar een middel om een doel te bereiken. Het gaat dus niet alleen om een paar spirituele gedachten en gevoelens, maar om een concrete kijk die de wereld omvat.
3. Het gaat niet om kerken
   Het kan niet genoeg benadrukt worden, maar nergens in de Bijbel gaat het over instellingen. Hoe graag mensen zich ook richten op de kerken of hun eigen groep, de Bijbel gaat nooit over deze groepen. Volgens de Bijbel staat God zelf altijd centraal en werkt hij via zijn Zoon. We zijn uitgenodigd voor het feest.
4. Het gaat niet om regels
   De Bijbel heeft veel regels. Ze zijn vaak echt nuttig, dat staat buiten kijf. De apostel Paulus zegt echter ook dat de wet alleen gegeven was om ons mensen te laten zien dat het nog steeds niet werkt (Rom 3:19-20). Volgens de Bijbel is er dus geen “redding door regels”. Hierin is de Bijbel buitengewoon nuchter. Paulus maakt duidelijk dat we door genade gered worden, niet door onze eigen inspanningen (Ef 2:8-9).
5. Zijn alle religies hetzelfde?
   Nee. Hoewel alle religies te maken hebben met dezelfde basisvragen (dood, lijden, menselijke ontoereikendheid), zijn er zeker verschillende antwoorden op. Het antwoord van de Bijbel is in vergelijking uniek en veelomvattend. Daarom is het de moeite waard om ons bezig te houden met de uitspraken in de Bijbel en ze van dichterbij te bekijken.
6. Ideologische inprentingen zijn niet van toepassing
   De Bijbel wordt ook gebruikt voor allerlei ideologieën. Degenen die al vaste ideeën in hun hoofd hebben over hoe de Bijbel zou moeten zijn of hoe het “is” kunnen tegenstrijdigheden verwachten met het boek zelf. Maar zij die de Bijbel simpelweg zien als een tekst die vele duizenden jaren geleden door mensen is geschreven, kunnen door Gods geest en werk worden geraakt wanneer zij de Bijbel lezen (2 Timoteüs 3:15-16). Al net zoveel jaren ervaren mensen de boodschap van de Bijbel als transformerend voor hun eigen denken en leven. Ze zijn gelovigen geworden, vertrouwelingen.

Verhalen

Een groot deel van de Bijbel wordt beschreven als een verhaal. Door de verhalen kunnen we nadenken over ons eigen leven. Op dezelfde manier kunnen we uit de verslagen opmaken hoe mensen met hun God leefden. Verhalen kunnen ons verbanden duidelijk maken. Zo kunnen we ze ons gemakkelijker eigen maken.

De start is nu gemaakt. Er werden een paar basisideeën genoemd. Nu is het zaak om zo over de bijbelverhalen na te denken dat ze betekenis krijgen voor je eigen levensverhaal. Onze eigen geschiedenis wordt geschreven in de mate waarin we relaties deel laten uitmaken van onze geschiedenis. De Bijbel biedt inzicht in ontmoetingen door middel van de verhalen en spreekt consequent over ontmoetingen met God.

Verdieping

Wil je meer weten? Blader door de bijdragen op deze website. Er zijn nog veel meer suggesties over geselecteerde onderwerpen, Bijbelteksten, Bijbelboeken en ook inleidingen tot Bijbelstudie. In het menu vind je de onderwerpen.