Woorden, woorden, verklaringen

Gezonde woorden zijn niet alleen losse woorden, maar ook woorden in de zin van “samenhangende verklaringen”. Daarom kun je contrasteren met “vreemde leringen” zoals Paulus hieronder doet:

“Indien iemand vreemde leerstellingen verspreidt en de gezonde woorden van onze Heer Jezus Christus en de leer die naar godzaligheid is, niet aanneemt, is hij opgeblazen en begrijpt hij niets, maar is hij ziek van twistgesprekken en woordenstrijd, waaruit nijd, tweedracht, lasteringen en boze vermoedens voortkomen.”
1Tim 6,3-4

De apostel spreekt verder over een “patroon van gezonde woorden” zoals hij die aan Timoteüs doorgaf:

“Houd je aan het patroon van de gezonde woorden die je van mij hebt gehoord, in het geloof en de liefde die in Christus Jezus is!”
2Tim 1,13

Gezond onderwijs

Gezond onderwijs bestaat uit gezonde woorden. Niets verdoezelt de Bijbelse boodschap meer dan theologische en filosofische termen die over de Bijbel heen worden gelegd totdat ze uiteindelijk worden verward met de Bijbelse uitspraken. Gezonde woorden zijn in overeenstemming met het evangelie, ongezonde woorden niet. De kunst van aandachtig bijbellezen is om het ene van het andere te onderscheiden.

Als je je intensief bezighoudt met bijbelse onderwerpen, merk je al snel dat er niet oneindig veel standpunten zijn. Dit geldt ook voor de manier waarop de tolken met de problemen omgaan. Het viel me steeds weer op dat sommige opvattingen werden beschreven met woorden die ofwel niet in de Bijbel voorkomen of niet worden gebruikt in de genoemde passages. De doctrine en de bijbelpassages die ervoor worden aangehaald zijn vaak niet congruent.

Ooit las ik een studie over het onderwerp “hemel”. Daar werd gezegd: als je sterft, “gaat de ziel naar de hemel”. Als bewijs voor deze uitspraak werd Prediker 12:7 aangehaald, waar staat “en de geest keert terug naar God die hem gegeven heeft”. Nu zijn de ziel en de geest zeker niet hetzelfde (zie Heb 4:12), en “terugkeren naar God” en “naar de hemel gaan” zijn geenszins identiek. Het geciteerde Bijbelvers onderbouwde de uitspraak niet.

Wie dit kritisch leest, komt tot de conclusie dat hier óf een correcte bijbelpassage geciteerd moet worden, waaruit de uitspraak feitelijk voortkomt, óf dat er iets mis is met de uitspraak (de leer). Als ik dit herken, kan ik de bewering of de redenering corrigeren. Beide zouden prima zijn, omdat beide de discrepantie zouden oplossen.

Laten we een neutrale vergelijking maken: De uitspraak “de maan is geel” wordt niet verklaard door de reden “het water is blauw”. Als we zo’n vergelijking maken, merken we meteen de discrepantie. Met betrekking tot theologische ideeën of uitspraken over de Bijbel is dit echter vaak niet zo duidelijk. Te lang zijn we geconfronteerd met uitdrukkingen waarvan we denken dat ze een Bijbels feit vormen, maar die helemaal niet in de Bijbel staan. Dit is absoluut geen kwestie van gekibbel over woorden. Maar als we niet in staat zijn om een Bijbelse waarheid in duidelijke Bijbelse woorden uit te drukken, dan getuigen we dat we de Bijbel op dit punt nog niet begrijpen. Anders zouden we toch bijbelse thema’s kunnen uitleggen met bijbelse woorden? Als dit niet lukt, dan worden we uitgedaagd om nog eens goed te luisteren. Een gezond begrip van de Bijbel leidt tot een gezond geloofsleven.

Een patroon van gezonde woorden

Paulus vermaande Timoteüs: “Houd u aan het patroon van de gezonde woorden die u van mij hebt gehoord” (2Tim 1:13). Hieruit kan worden gelezen dat Paulus met goede woorden tot Timoteüs sprak. Het zijn dus zeker de woorden zoals Paulus ze schrijft in zijn brieven aan Timoteüs. We hebben dus een “patroon” of voorbeeld in deze woorden. Aan de hand hiervan kunnen we zien hoe gezonde woorden eruit zien en wat ze beogen. Dat gaat altijd samen. Het Griekse woord voor “patroon” (Gr. hypotyposis) wordt verder alleen gebruikt in 1Tim 1,16, waar het verhaal van Paulus’ bekering een “patroon” is voor allen die daarna tot geloof komen. Beide passages gaan over een duidelijk voorbeeld, dat kan worden toegepast op andere en verdere dingen. Zeker op de andere woorden van de Schrift. Want er wordt gezegd dat de hele Schrift doortrokken is van Gods Geest of daaruit voortkomt (2Tim 3:16-17, letterlijk “de hele Schrift is door God geïnspireerd”, Gr. theopneustos).

Woorden begrijpen is belangrijk. Hoe kan ik een zin begrijpen als ik de woorden die erin gebruikt worden niet begrijp? Als kind leren we de betekenis van woorden door dezelfde woorden in steeds nieuwe situaties te horen. Beetje bij beetje leren we wat er bedoeld wordt en hoe de woorden van elkaar verschillen. We breiden onze woordenschat uit. Eerst spreken we losse woorden, daarna korte zinnen. En als we geoefend zijn, kunnen we nauwkeurig communiceren en begrijpen wat anderen tegen ons zeggen. Het is hetzelfde met Gods Woord.

Bij “woord” moeten we niet alleen denken aan een enkel woord, maar ook aan woorden in de zin van uitspraken. Als we het hebben over het “Woord van God”, bedoelen we ook niet één woord, maar een hele bibliotheek van 66 boeken. Als we het hebben over “heilzame woorden”, verwijzen we zowel naar de afzonderlijke woorden als naar de samenhangende uitspraken.

Als we naar de Bijbel kijken als een verzameling gereedschap, dan vinden we schroevendraaiers en moersleutels in veel verschillende maten. Verschillende gereedschappen, elk met een eigen doel. Ik ken geen enkele vakman die zou zeggen: “Het maakt me niet uit hoe groot een sleutel is, geef me maar een sleutel”. Dat zou zoiets zijn als “Het maakt niet uit of de Bijbel spreekt over vergeving, rechtvaardiging of verzoening, het belangrijkste is dat er iets goeds mee wordt bedoeld”. De vakman die weet wat voor werk hij moet doen, kiest het gereedschap zorgvuldig uit en zegt “Ik wil graag een zessen of een tientje”. Dus ook wij kunnen deze precieze omgang met Gods Woord leren. Dan krijgen termen als vergeving, rechtvaardiging of verzoening elk een eigen betekenis. Het woord wordt rijk en divers. We verwerven het vermogen om de Bijbel doelgericht te gebruiken, zoals beschreven door de schrijver van de Brief aan de Hebreeën:

“Want het woord van God is levend en werkzaam en scherper dan enig tweesnijdend zwaard, en het dringt door tot het ziel en geest, merg en been verdeelt, en het is een rechter over de gedachten en bedoelingen van het hart.”
Heb 4:12

Ongezonde woorden

Welke woorden zijn ongezond en leiden af van de bijbelse verklaringen? Er zijn verschillende categorieën. Hier zijn slechts een paar voorbeelden als suggestie.

• Voeg iets toe aan het woord
  De vraag van de slang aan Eva in de hof van Eden was een herinterpretatie en omkering van Gods oorspronkelijke woorden (Gen 3:1-7). In plaats van Gods woord correct te herhalen, werden Gods uitspraken verdraaid, werd er iets aan toegevoegd en was de uitspraak al anders. Met verwoestende gevolgen.
• Misbruik van de Bijbel en Bijbelwoorden
  Satan verleidde Jezus in de woestijn met Bijbelcitaten (Mt 4:1-11) om hem voor zich te winnen. Jezus weerstond Satan met “Er staat geschreven…” totdat Satan van Hem wegging. Ongezond waren de Bijbelwoorden die Satan citeerde, niet vanwege het woord zelf, maar vanwege de verkeerde toepassing. Satan is de diabolos of “warhoofd”. Het was een misbruik waar Jezus zich met gezonde woorden tegen verzette.
• Spiritualisering en herinterpretatie
  Als God “Israël” zegt in Zijn Woord, dan bedoelt Hij “Israël”, niet de gemeente of iets anders. Het feit dat een woord als Israël wordt geherinterpreteerd, komt tot uitdrukking in theologische termen als “geestelijk Israël”, die nergens in de Bijbel te vinden zijn.
• Filosofische betekenissen in de Bijbel
  Het Griekse woord “Hades” wordt bijvoorbeeld vaker vertaald als “dodenrijk”. Het suggereert dat de “doden” in een “koninkrijk” leven, en een “koninkrijk” suggereert dat er daar een “koning” is. Deze gedachten komen voor in de Griekse mythologie, maar niet in de Bijbel. De vertaling is misleidend. Daarom zijn de vertalingen hier niet uniform: In Handelingen 2:27 schrijft Luther “dood” voor Hades, de Ds. Elberfelder heeft niet vertaald en schrijft direct “Hades”, Schlachter 2000 schrijft “dodenrijk”, Hope for All schrijft “dood”, de Nieuwe Geneefse Vertaling schrijft “dodenrijk”, etc. De Elberfelder wijst de weg: Een weergave met “Hades” is eenvoudig, en het maakt het mogelijk om het woord consistent te herkennen in de verschillende bijbelse contexten. Zij die dit waarderen zullen de beste hulp vinden in het Concordant Nieuwe Testament.
• Ongepaste woordformaties
  “Eeuwige dood”, “geestelijke dood” of “onsterfelijke ziel”, “eeuwige verlorenheid” zijn goede voorbeelden van deze categorie. De uitdrukkingen zijn nergens te vinden, hoewel ze in sommige leringen een grote betekenis hebben. Ze leiden af van de Schrift.
• Theologische woorden
  “Drie-eenheid” of “transsubstantiatie” zijn theologische woorden die geen equivalent hebben in de Bijbel. Als een theologische woordconstructie als “Drie-eenheid” (Trinitarisme) uitgedrukt zou kunnen worden in de duidelijke woorden van de Schrift, dan zouden er waarschijnlijk minder problemen zijn. Theologische woorden verklaren niet de Bijbel, maar meestal alleen de discussies en leerstellige beslissingen die tot deze uitdrukkingen hebben geleid. Dit is erg interessant, maar alleen nuttig als historisch inzicht, niet als fundament van bijbels onderwijs. Laten we bij de Schrift blijven. Dat is duidelijk en gezond.
• Woorden verkeerd toegewezen in de tijd
  We hadden het al over Hymenaeus en Filetus, en dat zij beweerden dat de opstanding “al gebeurd was” (2Tim 2:15-18). Zo dwaalden ze van de waarheid af. Hoewel de opstanding een belangrijke bijbelse verklaring is, hadden ze iets verkeerds over de opstanding gezegd. De tijd van de opstanding werd veranderd. Het waren ongezonde woorden. Bijbelse woorden op het verkeerde moment worden een leugen.

Een gezonde cultuur cultiveren

Aan de ene kant moeten we een patroon van gezonde woorden cultiveren, maar aan de andere kant moeten we niet vechten om woorden:

“… getuig ernstig voor de Heer dat men niet moet redetwisten over woorden, want dat is alleen maar goed om de toehoorders in verwarring te brengen.”
2Tim 2,14

“Maar verwerp de dwaze en onintelligente geschillen, wetende dat ze alleen maar twist veroorzaken.”
2Tim 2,23

Het gaat om de gezonde richting. Gezonde woorden, zegt Paulus, moeten we bewaren “in het geloof en de liefde die in Christus Jezus is” (2Tim 1:13). Wanneer we leerstellige verklaringen onderzoeken, vragen we ons consequent af of er “gezonde woorden” zijn gebruikt. We moeten deze woorden uitdrukkelijk vasthouden in geloof en liefde. Daar draait het allemaal om. Heel positief. Want niet het onderricht is het doel, maar de vrucht die eruit groeit.

Andere woorden kunnen we gerust vergeten.

Verdieping

Vragen voor een discussiegroep:

• Welke woorden zijn belangrijk in jouw begrip van geloof?
• Weet jij of deze woorden uit de Bijbel komen of uit de traditie?
• Gezonde woorden” gaat niet over “goed” of “fout”, maar over wat? (1Tim 6,3-4 2Tim 1,13)
• Waarom zou je gezonde woorden cultiveren, maar niet vechten om woorden? (2Tim 2,14, 2Tim 2,23)