De hel is een onbijbels concept; het staat niet in de Bijbel maar wordt erin geïnterpreteerd. Dit wil niet zeggen dat er geen oordeel in de Bijbel staat, maar de hel is een regelrechte misleiding van de genoemde bijbelse termen. Dit blijkt uit het feit dat er verschillende Bijbelvertalingen zijn waarin het woord “hel” niet één keer voorkomt.
Een misleidende vertaling
Het woord “hel” is een misleidende vertaling van heel andere woorden in de grondtekst. Daarom zijn er grote verschillen tussen de vertalingen – omdat het helemaal niet duidelijk is waar je met hel moet vertalen. Vertalingen in vergelijking:
- Luther 1984 heeft “hel” 17 keer in de Bijbel staan
- Ds. Elberfelder heeft “hel” 12 keer in de Bijbel staan
- Hoop voor iedereen vindt een hele 23x “hel”
- Schlachter 2000, daarentegen, vindt “hel” slechts 9x
- De Nieuwe Geneefse Vertaling spreekt 13 keer over “hel”.
- De Nieuwe Evangelische Vertaling vereist meer “hel”, namelijk 19x
- De Latijnse Vulgaat heeft “hel” (lat. infernum) 113x
Het is aannemelijk dat de beschrijvingen van de hel in de katholieke kerk zo breed konden worden uitgemeten op basis van de 113 vermeldingen in de Vulgaat. Schlachter 2000 heeft lang niet zoveel vermeldingen, maar toch negen. Waar komen deze extreme verschillen vandaan? Als het zo duidelijk en ondubbelzinnig was over de hel, dan zouden deze verschillen niet bestaan. Daar is een reden voor. We zullen hier zo dadelijk verder op ingaan.
Het woord “hel” ontbreekt helemaal in de volgende edities:
- Het Hebreeuwse Oude Testament (Tenach)
- Het Griekse Nieuwe Testament
- Concordant Nieuw Testament
- Concordant Nieuw Testament
- Concordant Oude Testament
- Young’s letterlijke vertaling
- Het nieuwe verbond van Hanson
- Twintigste Eeuw Nieuw Testament
- De beklemtoonde bijbel van Rotherham
- Weymouth’s Nieuwe Testament
- Joods publicatiegenootschap Bijbel OT
- Emphatic Diaglott Grieks/Engels Int.
- Herstel van de oorspronkelijke heilige naam
Het woord “hel” wordt selectief geïnterpreteerd in de Bijbel
Er zijn veel andere vertalingen waarin het woord “hel” helemaal ontbreekt. Het ontbreekt vooral in de edities die de nadruk leggen op een letterlijke vertaling. Daar zouden mensen hun oren van moeten spitsen. Een andere lijst (Engels):
Hoe komt het dat de hel in al deze vertalingen niet wordt genoemd? Dit kan eenvoudig worden beantwoord: er is geen woord in de grondtekst dat correct kan worden weergegeven als hel (namelijk met alle ideeën die men erover heeft) vanuit de context. Voor de niet-ingewijde lezer van de Bijbel blijven verbanden en verschillen verborgen die duidelijk in de grondtekst staan.
“Hel” wordt in het Nieuwe Testament gebruikt als vertaling voor gr. hades, gehenna en tartaroo (werkwoord). Bovendien wordt het idee van de hel gekoppeld aan andere oordelen, zoals de vuurzee in Openb. 20:14-15, die echter nergens direct als “hel” wordt beschreven. Al deze dingen – gelezen in hun eigen context – zijn anders. Geen van deze termen staat op zichzelf voor wat de hel zou moeten zijn in een hemel-en-hel doctrine. Daarom staat er geen “hel” in de Bijbel, zoals veel Bijbelvertalingen ook laten zien.
Onderzoek in de basistekst en in de context
In de bijbeledities waarin het woord “hel” ontbreekt, zijn de oorspronkelijke woorden gebruikt. Wanneer onder andere het Griekse Hades wordt genoemd, zeggen sommige vertalingen “hel”, maar betere vertalingen zeggen gewoon “Hades” (of op zijn best “dodenrijk”). Gehenna werd ook aangeduid als “hel”, maar betere vertalingen schrijven gewoon Gehenna. Er wordt dus niets uit de Bijbel gehaald, maar het wordt beter vertaald. Zo verdwijnt de hel uit de Bijbel en dat is een voorwaarde voor het onderzoeken van de oorspronkelijke concepten.
Het woord “hel” is een nogal willekeurige vertaling van verschillende woorden. Ze werden ook meestal vertaald als “hel”, niet consequent, maar zeer selectief. Dus de hb. Scheol eens met graf, met hel, of weer anders vertaald. Het oordeel van Gehenna, dat door de profeet Jesaja in Js 66,24 wordt beschreven in de context van het komende Messiaanse koninkrijk, wordt door Jezus vaak in dezelfde profetische context geciteerd, maar verkeerd geïnterpreteerd als “hel” en uit zijn eigen context gehaald(Mc 9,42-49). Dit wordt pas duidelijk als je je realiseert dat Jezus Jesaja citeert en dus verwijst naar de context waarin Jesaja schreef.
De dogmatisch gemotiveerde maar nogal ongedifferentieerde vertaling “hel” leidt onvermijdelijk op een dwaalspoor. Het verduidelijken van de termen kan het beste gedaan worden door middel van concordanties met de grondtekst, waarmee alle bijbelpassages gelezen en gecontroleerd kunnen worden aan de hand van hun gebruik in de grondtekst. Te onderscheiden zijn: Sheol/Hades, Gehenna, Tartarus (tartaroo). Zo’n concordantie in het Duits maakt bijvoorbeeld deel uit van de Concordant Nieuw Testament, waarmee iedereen de verschillende grondtekstwoorden in het hele Nieuwe Testament kan controleren, zelfs als hij of zij de oude talen van de Bijbel niet kent.
Rechtbanken en “hel” zijn niet hetzelfde
De verwerping van “hel” op basis van de basistekst en context is geen ontkenning van Gods oordelen, maar de basis voor een kritisch onderzoek van de traditie. Het beeld van een middeleeuwse hel wordt in de Bijbel ingelezen. Vergelijk bijvoorbeeld het artikel over de gelijkenis van de Rijke Man en Lazarus. Je hiervan bewust worden opent de deur voor een nadere beschouwing. Andere teksten moeten natuurlijk geëvalueerd worden. Er bestaan al goede studies over veel afzonderlijke onderwerpen, die voor iedereen toegankelijk zijn op het internet. (Diep bijbels gefundeerd bijv.“Dood en oordeel” of Duitse artikelen zoals“Apokatastasis > Entwicklung der christlichen Höllenlehre“). Er zijn ook stimulerende gedachten van verschillende theologen als je iets zoekt. Er zouden er nog veel meer genoemd kunnen worden om te illustreren dat dit debat niet in de marge wordt gevoerd.
Tegenwoordig spreken zelfs aanhangers van een hemel-en-hel-leer niet graag over de hel. In plaats daarvan spreekt men liever van “vervreemding van God” of “verlatenheid van God”. Klinkt dat niet veel beter? Is dat niet toonbaarder? Hier is geen bijbelse rechtvaardiging voor. Het lijkt mij meer een poging om de echt indringende vragen over Gods daden en Gods doel niet te hoeven stellen. Wanneer specifiek wordt gevraagd waar dit in de Bijbel wordt gevonden, komt het traditionele bewijs van de hel meteen weer tevoorschijn. Daarom moeten juist deze passages kritisch en zorgvuldig worden gelezen en worden bevrijd van het stof der eeuwen – zoals veel gelovigen keer op keer hebben gedaan.
Rechtbanken vinden plaats. Een hel daarentegen zou een plaats zijn. Er zijn verschillende gerechten in de Bijbel en ze leiden allemaal tot een “resultaat”. De rechtbank is de jurisdictie. Het resultaat wordt dan gedefinieerd afhankelijk van de context. Een hel is geen oordeel, noch is het een resultaat. Een hel ontbreekt volledig in de Bijbel. Als beschrijving van een plaats heeft het geen bijbelse basis.
Er moet onderscheid worden gemaakt tussen het oordeel en de hel. Oordelen staan in de Bijbel, maar de hel niet. Rechtbanken bestaan, net als de gevolgen ervan. Een middeleeuwse voorstelling van de hel past echter nergens bij en wordt er slechts in geïnterpreteerd. Als ik de Bijbel serieus wil nemen, kan ik de hel loslaten in de mate dat ik de oordelen van God en Zijn gerechtigheid aan het kruis serieus begin te nemen(Rom 1:16-17).
