Degenen die in deze leer geloven(het staat niet in de Bijbel) proberen mensen te redden waarvan de leer zegt dat ze in de hel zullen branden als ze zich niet hier en nu in dit leven bekeren. Als deze mensen zich niet bekeren, dan is God als het ware machteloos om iemand anders te redden. Met de doctrine van de hel is de overgrote meerderheid van de mensheid “voor altijd verloren”. God jaagt naar schatting 95% van de mensheid op en kwelt hen voor eeuwig, terwijl een minderheid wordt beloond voor hun geloof. Een horrorverhaal dat nergens in de Bijbel te vinden is.

Het gesprek

De jongeren leken allemaal erg vriendelijk en helemaal niet zo radicaal als de teksten die ze bij zich droegen. Er ontstond een gesprek en ik vroeg of ze serieus waren over hemel en hel. Natuurlijk, was het antwoord, zo staat het in de Bijbel.

Toen ik informeerde of ze wisten dat er geen duidelijk woord voor “hel” in de Bijbel staat, er is geen woord voor in de grondtekst, kwam de verbazingwekkende reactie: Men gaf meteen toe dat men niet zo veel in de Bijbel had gekeken. Het was des te verbazingwekkender dat ze er, ondanks het gebrek aan rechtvaardiging, niet voor terugschrokken om een eindeloze marteling in de hel te verkondigen aan de mensen op straat. Dit is zo anders dan wat Jezus en de apostelen ooit deden.

Ter rechtvaardiging is er nu op gewezen dat elke persoon de verantwoordelijkheid heeft om te beslissen. Dit was een toespeling op de doctrine van de “vrije wil”, die ook niet in de Bijbel staat. Met behulp van deze leer wordt de verantwoordelijkheid voor de hel verschoven van de Schepper naar de schepping.

Toen kwam als uit het niets de Drie-eenheid ter sprake, waarop de jongeman zelf onmiddellijk opmerkte dat deze doctrine nergens in de Bijbel wordt genoemd, maar desondanks van toepassing is en absoluut moet worden geloofd. Toen ik mijn bezorgdheid over deze aanpak uitte, werd er meteen een Bijbelpassage aangehaald (Johannes 14:9) – waarin echter niets werd verduidelijkt, maar slechts geïnterpreteerd. Toen ik erop wees dat de Bijbelpassage de bewering niet onderbouwde, werd dit meteen van tafel geveegd en werd ik al gewaarschuwd voor valse leerstellingen.

Een gesprek was niet mogelijk. Ik zocht naar een gemeenschappelijke noemer (“we delen dezelfde roeping”), waarna we in der minne scheidden. Ik beschouw deze jongeman als een broer, maar hij zag de dingen heel anders dan ik.

De afdruk van traditie

Ik noem deze ervaringen omdat ze zo typisch zijn. Ik heb dergelijke situaties gedurende vele decennia meegemaakt en ook de lezers van kernbeisser.ch melden mij regelmatig op verschillende manieren. Men wordt geconfronteerd met een muur in het gesprek. Er is geen gesprek.

Nuchter bekeken wordt men geconfronteerd met een ideologie. Er is geen zuivere exegese (interpretatie), maar eerder eisegese (invoeging). Dit is een echte uitdaging, vooral wanneer de voorstanders van hemel en hel de les lezen over het feit dat hun doctrine in de Bijbel staat, maar je de Bijbel niet kunt gebruiken in een gesprek.

Ik kan deze houding echter goed begrijpen. Vroeger stond ik op precies dezelfde plek als deze jongeman. Ik was echter door elkaar geschud. Er zijn mensen geweest die me er consequent op hebben gewezen dat je de Schriften hier zelf op moet naslaan. Er waren onderzoeken die betere interpretaties gaven dan het traditionele onderwijs. Zo kon ik interpretaties vergelijken en een breder beeld krijgen. Ik heb geleerd. Ik leerde onderscheid te maken tussen traditie en de Bijbel, tussen wat er “over” de Bijbel wordt gezegd en wat er “in” de Bijbel staat.

Dat was een langer proces. Het evangelie van Gods genade straalde en alles veranderde voor mij. Ik moest veel van mijn standpunten corrigeren.

Dit gesprek op straat ging over drie onderwerpen:

• De Leer van Hemel en Hel
• Vrije wil van de mens
• Trinity

Geen van deze standpunten wordt onderbouwd of genoemd in de Bijbel. Het werd dus 100% beargumenteerd vanuit traditie, zonder het minste spoor van echte redenering vanuit de tekst en context. Conclusies zijn slechts afgeleide gedachten, die hier in directe tegenspraak zijn met de Schrift. Het helpt niet om een Bijbelvers uit de context te citeren en te beweren dat het vers dit of dat betekent. Dit is echter een gebruikelijke manier van interpreteren en menig gelovige heeft het nooit anders geleerd of ervaren. Op straat werd het nu naar voren geschoven als “bijbelse waarheid”, hoewel in één adem werd toegegeven dat ze de Schrift er niet echt op hadden onderzocht.

In een notendop laat deze ervaring zien hoe het er in veel gemeenschappen aan toe gaat. Begrijpen is als een kaartenhuis waaruit je geen kaart kunt verwijderen zonder dat het huis instort. Men is religieus, maar niet zelfreflectief in de leer.

Omdat het zelfbeeld voortkwam uit zulke ideeën, blijft het buitengewoon moeilijk om het te onderzoeken. Want dat zou betekenen dat men zichzelf en zijn begrip in twijfel zou moeten trekken. Omdat juist deze dingen de “identiteit” werden, is de eerste afwijzing, hoewel niet nuttig, begrijpelijk.

Zelfs het citeren van een Bijbelvers kan bedreigend overkomen als de Bijbel de traditionele leer (bijvoorbeeld over hemel en hel) uitdaagt. Velen blijven dan liever bij het oude vertrouwde. Het is moeilijk voor één persoon en nog moeilijker voor een Bijbelgroep of zelfs een gemeente om van koers te veranderen. Ik ken maar één gemeente die een leerstellige correctie heeft durven maken en tientallen jaren geleden al radicaal durfde te breken met wat men voorheen geloofde. “Durfde”, want daar is moed en vertrouwen in God voor nodig. Deze gemeente laat echter zien dat het ook voor een kerk of gemeente mogelijk is om met visie een koerscorrectie uit te voeren. Dit is echter niet nieuw of vreemd. Het is eerder een levende bekering.

Woorden als “bekering”, “bekering” of “reformatie” bevatten zo’n levende herbezinning. Keer op keer hebben mensen dergelijke koerswijzigingen in hun leven aangebracht. Het lijkt voor velen echter een uitdaging te worden als je eenmaal stevig in een gemeenschap en traditie zit.

Tussen argumentatie en boodschap van genade

Terug naar het gesprek. Het heeft geen zin om te proberen je eigen standpunt op te leggen in een discussie. Dat maakt de voorkant alleen maar harder. Een navolger van Christus twist niet (2Tim 2:24-26). Als je geen vragen hebt, kun je ook geen antwoorden geven. We hoeven anderen niet te overtuigen. Het gaat erom alles te laten groeien in liefde, naar Hem toe, Christus Jezus, onze Heer (Ef 4:15-16).

Ooit dacht ik dat het ging om het bevrijden van waarheid van dwaling.

Ooit dacht ik dat het ging om het bevrijden van waarheid van dwaling. Dat is op zich al waardevol. Het is belangrijk om je eigen vragen te verduidelijken. Maar vragen ophelderen is niet het doel. Kennis is niet het doel. Als je denkt dat je iets herkend hebt, blijf je het niet herkennen zoals het zou moeten zijn (1Cor 8,2). God zelf is het doel – door Christus Jezus. Zijn liefde gaat alle kennis te boven (Ef 3:19). Onze God en Vader wil alles in ons worden, wat ook relatie inhoudt en niets zegt over zekere kennis (1Cor 15,28).

Onze kennis blijft fragmentarisch. Veel dingen kunnen worden opgehelderd omdat je erover leest in de Bijbel. Het contrast geldt ook: veel details blijven onbeantwoord omdat er niets over geschreven wordt. Het zou dus een vergissing zijn om te denken dat alles vanuit de Bijbel verklaard kan worden. Er is moed voor nodig om te leren vertrouwen, maar er is ook moed voor nodig om het onduidelijke onduidelijk te laten zijn.

Als iets nog onduidelijk is, is het nog steeds mogelijk om vooruit te denken. We hoeven niet alles te weten om een gemeenschap te vormen en samen naar Christus uit te reiken. Zo zag Paulus het (Fil 3:12-15).

Je kunt ook Gods doel herkennen, de grote boog van begin tot eind (Rom 11:32-36). Hieruit komt vooruitziendheid voort. Het zet ons leven op een nieuw spoor, doet ons beseffen dat we geroepen zijn (Rom 1:6) en dat we vandaag een (!) dag van verlossing erkennen (2Cor 6:2). Dit drijft ons ertoe om de genade van God niet tevergeefs te ontvangen (2Cor 6,1).

Het evangelie van genade doet iets. genade (Titus 2:11-12). We leren Gods werk in Christus Jezus, Zijn Zoon, te herkennen. Hieruit komt goed nieuws voort, de enige basis van alle evangelisatie (2Cor 5,14-21).

Het geschil

Als ik het goede van de ander voor ogen heb, dan is er een opvatting die gekenmerkt wordt door genade in het geschil. Als ik met mensen in gesprek ben, gaat het er niet om dat ze denken zoals ik, maar dat ze door mij iets van Zijn genade mogen ervaren.

Aan de Kolossenzen schrijft Paulus het volgende:

“Sta stil in het gebed en waak met dankzegging, en bid tegelijkertijd ook voor ons, opdat God een deur voor ons opent om het woord te spreken, om te spreken over het geheimenis van Christus, om wiens wil ik ook gebonden ben, opdat ik het mag openbaren zoals ik moet spreken. Wandel in wijsheid voor hen die buiten zijn, door de gelegenheid te kopen. Laat uw woord altijd genadig en met zout gekruid zijn, wetend hoe u een ieder moet antwoorden.”
Kol 4:2-6

Ook al noemt Paulus hier een keer specifiek degenen “buiten” de gemeente, zijn aanwijzingen zijn ook belangrijk in de discussie met andersdenkenden binnen de gemeente. Laat ons woord altijd in genade zijn en gekruid met zout. We moeten weten hoe we iedereen moeten antwoorden. We moeten vrede bewaren (2Cor 13,11). Als we dit voor elkaar doen, wint iedereen. Dit vereist dat we volharden in het gebed en erin waken, met dankzegging en ook voortdurend biddend dat God een deur voor ons zal openen om het woord te spreken, zodat het geheimenis van Christus (Kol 1:26-27) uitgesproken kan worden. Paulus beschrijft hier een geloofshouding. We kunnen de individuele uitspraken nog steeds in een bredere context plaatsen, maar een levenshouding die gekenmerkt wordt door genade spreekt hier al duidelijk uit. Daar moeten we aan vasthouden. We moeten zelf wijd worden als we andere mensen de wijde wereld in willen leiden.

“Onze mond is voor u geopend, o Korinthiërs; is uw hart ook verruimd? U bent niet beklemd in ons, maar u bent beklemd in uw binnenste! In ruil daarvoor (als tot kinderen spreek ik) worden jullie ook wijd!”
2Cor 6:11-13

Dit was Paulus’ zorg in de kerk in Korinthe, die ooit gekenmerkt werd door sektarisme (1Cor 1:10-13). Sektarisme hoort niet thuis in de gemeenschap, evenmin als stokpaardjes, huisdieren, complottheorieën en dergelijke. Geloof is sober en Christus moet centraal staan. Al het andere is secundair (Fil 3:15-16).

We moeten zelf wijd worden als we andere mensen de wijde wereld in willen leiden.

De tegenwind voelen

Stel je voor wat er gebeurt als je kritisch bent over de doctrine van hemel en hel. Het is niet ongewoon om een sterke tegenwind te voelen. Er is maar weinig voor nodig om ketters, gemuilkorfd, belasterd, onuitgenodigd, verbannen en dergelijke te worden. “Heel weinig” is bijvoorbeeld het citeren van een Bijbelvers (bijv. 1Tim 4:9-11, Rom 8:20-21, 1Cor 15:28).

Vragen stellen is genoeg om sommige mensen op de barricaden te doen belanden. Misschien streef je ernaar om vrede te bewaren met alle mensen, maar willen mensen geen vrede bewaren met jou. Dit kan een pijnlijke ervaring zijn. Maar dat is niet vervreemdend. Hard onderwijs maakt harde harten.

Stel je voor dat je bepaalde vragen tot op de bodem uitzoekt en dat de tegenstrijdigheden in de Bijbel zichzelf geleidelijk oplossen. Het wordt gerapporteerd in de eigen kringen en er is een sterke afwijzing – zelfs wanneer men de vragen en mogelijke antwoorden perfect kan rechtvaardigen vanuit de Bijbel. Het is voldoende om bepaalde argumenten neutraal als “geldig” te erkennen zonder meteen een ander standpunt in te nemen.

Hoe kan dit eruit zien? Stel je voor dat je uitspraken uit de Bijbel hebt ontdekt, zoals deze:

• de verzoening van het universum wordt genoemd (Kol 1,20)
• de rechtvaardiging van alle mensen is een kwestie (Rom 5:18)
• het levend maken van alle mensen naar het voorbeeld van Christus (1Cor 15,20-22) moet plaatsvinden
• en dergelijke.

Als men niet alleen deze teksten kan citeren, maar ook goede en sluitende verklaringen heeft gevonden voor mogelijke probleemteksten, dan beginnen de problemen. Door deze onderwerpen intensief in de Bijbel op te zoeken, groeide er zoiets als een nieuw begrip. Je kunt argumenteren en je kent het onderwerp waarschijnlijk beter dan de meeste van je gesprekspartners. Heeft deze uitgangspositie dan een beter figuur? Gaat het over beter argumenteren? Nee. Daar gaat het niet om, zoals hierboven al is gezegd. Maar wat gebeurt er als je je met een reden in een discussie over dit onderwerp bevindt?

Dit is wat ik vaak heb meegemaakt en ik heb me zelf ook zo onredelijk gedragen: Mensen schieten Bijbelpassages op elkaar af, wat totaal averechts werkt. Ik heb vaak meegemaakt dat vertegenwoordigers van een hemel- en helleer denken dat je de Bijbel niet kent. Daarom wordt men “geconfronteerd” met bijbelse passages. Als men zo’n passage durft te interpreteren in de context en volgens de basistekst, die de veronderstelde betekenis duidelijk weerlegt, dan springt men naar de volgende bijbelse passage. Er vindt een uitwijkmanoeuvre plaats. Men onderzoekt de interpretatie niet, maar springt naar andere argumenten.

Verschillende keren heb ik in zulke discussies meegemaakt dat de voorstanders van de hel van bijbeltekst naar bijbeltekst springen en met steeds nieuwe argumenten komen. Men luistert dus niet goed, maar neemt zonder onderzoek aan dat de doctrine van hemel en hel waar is en dat elke bijbelpassage die over iets anders spreekt waarschijnlijk verkeerd geïnterpreteerd is. Als een interpretatie wordt weerlegd, kijkt men weg en springt men naar het volgende argument. Een dergelijke discussie is niet vruchtbaar. We moeten ze vermijden.

Gebrek aan begrip van de Bijbel

Wat ontbreekt hier? Welnu, nuchter gezien is er een gebrek aan begrip van de Bijbel. Daarmee bedoel ik niet dat je dezelfde kennis moet hebben, maar dat je inzicht hebt in de Bijbel zelf, in de context ervan, in de Bijbelse geschiedenis, in het verstrijken van de tijd en de ontwikkeling in de Schrift. Het vereist ook een goed begrip van de tekst, namelijk een goed taalgebruik.

Veel tegenstrijdigheden worden meteen opgelost als je de 6 tips voor een gezonde kijk op de Bijbel volgt. Dit zijn basisregels voor Bijbelstudie waar veel mensen nog nooit van gehoord hebben. Als je deze in acht neemt, ben je niet langer overgeleverd aan de meningen van mensen. Verrassend genoeg leerde ik deze basisregels waar ze ook de hel voorstonden. Het is dus niet een vreemde manier om naar dingen te kijken, maar iemands eigen manier om naar dingen te kijken, consequent toegepast, die de doctrine van de hel weerlegt.

Zonder begrip van de Bijbel, de manier om de Bijbel te lezen, is er geen vruchtbaar gesprek mogelijk. Daarom zijn er veel berichten op deze website over hoe je zelf de Bijbel kunt lezen met winstoogmerk. Je hebt zo’n gereedschapskist nodig om objectief te kunnen vergelijken.

Zelfs met een objectieve vergelijking ben je het misschien niet altijd met elkaar eens, maar je kunt tenminste zien op welk punt de interpretaties uiteenlopen. Dat is op zich al winst en misschien de basis voor een latere toenadering.

Het verlangen naar conformiteit

Een ander fenomeen dat ik vaak heb waargenomen is het verlangen naar veiligheid en conformiteit. Vertegenwoordigers van een hemel en hel doctrine wanen zich niet zelden in de meerderheid of zien zichzelf als ware vertegenwoordigers van het christendom. Terloops gezegd: ze zien zichzelf als de bewakers van de Heilige Graal. Wie denkt dat God alle mensen op een dag zal redden (1Tim 4,9-11) heeft het gewoon mis. De meerderheid heeft gelijk.

Zo’n mening maakt het ook bijzonder gemakkelijk om de anderen te bekeren. Men voelt zich in een sterke positie. Dit gevoel kan overheersen in een gemeenschap. Men streeft naar conformiteit in de eigen gelederen en verzet zich tegen andere gedachten. Alles binnen de eigen groep is goed, alles daarbuiten is slecht of gevaarlijk. Dit is trouwens een typisch kenmerk van sektes.

Menig vrije kerk of studie over dit onderwerp waarschuwt tegen “liberale” gedachten in deze zin. Wat men zelf denkt is “bijbels”, wat op een andere manier is geformuleerd wordt “liberaal” genoemd. Liberaal is gevaarlijk. Men is niet vrij om te kijken en te onderzoeken. In plaats daarvan wordt wat anders klinkt in een hokje gestopt en afgewezen. Liberaal wordt ook gebruikt als een term wanneer de andere mening helemaal niet liberaal is, maar gewoon betrekking heeft op gezonde en goede Bijbelstudie. Liberaal is hier een ander woord voor xenofobie, de angst voor het andere.

Liberaal is hier een ander woord voor xenofobie, de angst voor het andere.

Belangrijke kwesties

Wat echt belangrijk is in een debat zijn alleen de vragen die gesteld worden. Hoe moet ik iemand iets uitleggen dat hij niet wil weten? Niet alle vragen zijn altijd belangrijk. Niet iedereen heeft dezelfde vragen. Vragen over leven en dood, over ultieme gebeurtenissen, over genade en over Gods natuur zijn echter geen bijzaken van ons bestaan. Dit zijn essentiële vragen.

Cecil J. Blay schreef ooit treffend:

“Het is verbijsterend, zelfs angstaanjagend, dat sommigen die voor niets gerechtvaardigd zijn in Gods genade, die onverdiend deelgenoot zijn gemaakt van Zijn goedheid, fel in opstand komen tegen het idee dat degenen die op dit moment minder fortuinlijk zijn, op een dag ook met God verzoend zullen worden.” (Cecil J. Blay, “Breed worden”).

Ik beschouw het als een voorrecht om in de Bijbel te kunnen opzoeken wat er werkelijk over deze onderwerpen is geschreven. Paulus bad keer op keer voor de gelovigen om te groeien in de kennis van God.

Verdieping

• Grondbeginselen Bijbelstudie
• Alverzoening