Groet aan het einde van de tweede brief aan de Korintiërs

Als we het over de Drie-eenheid hebben, wordt vaak eerst verwezen naar de conclusie van de Brief aan de Korintiërs. Paulus schrijft aan de Korintiërs als slotwoord:

“De genade van de Heer Jezus Christus
en de liefde van God
en de gemeenschap van de Heilige Geest
zij met u allen! Amen!”
2Cor 13,13

Het is een begroeting, geen typisch onderricht. Hier wordt niets uitgelegd. Jezus Christus, God en de Heilige Geest worden echter samen genoemd. Spreekt dit niet voor de doctrine van de Drie-eenheid? Dat gaan we nu onderzoeken. Het is zeker dat deze tekst uniek is: er is geen ander vers van deze soort in de Bijbel waarin God, Jezus Christus en de Heilige Geest op deze manier worden afgebeeld. Is de weergave correct en waarom gebeurt het hier?

Genade, liefde en gemeenschap

Het eerste dat opvalt bij nadere inspectie is de kern van de verklaring. Het gaat niet over een doctrine over God en er wordt hier op geen enkele manier verklaard dat God uit drie personen bestaat. De kwestie is anders. Paulus wenst drie dingen voor de kerk in Korinthe:

1. Genade (van de Heer Jezus Christus)
2. Liefde (van God)
3. Gemeenschap (van de Heilige Geest)

Genade, liefde en gemeenschap vormen de kern van de verklaring. Het doel is niet om de Godheid uit te leggen, maar om de gemeenschap in Korinthe te bevorderen. Elk van de uitspraken wordt verduidelijkt met een addendum. Het is de genade van de Heer Jezus Christus. Het is de liefde van God en het is de gemeenschap van de Heilige Geest.

In het laatste vers wordt de Drie-eenheid niet snel uitgelegd, maar het is een normale begroeting die over heel andere dingen gaat. Dit zijn de dingen die Paulus wil overbrengen in zijn groet.

Geen doctrine van de Drie-eenheid

Een doctrine van de Drie-eenheid wordt hier tevergeefs geprobeerd. Als het een kwestie van duidelijke doctrine zou zijn, dan zou er iets moeten zijn als uitleg van de Godheid in drie personen. Dat is precies wat hier niet wordt gedaan.

Degenen die deze tekst citeren in de context van de doctrine van de Drie-eenheid doen dat alleen maar omdat het lijkt op de bekende doctrine: “Het klinkt ongeveer als de doctrine van de Drie-eenheid en daarom zal het wel zo zijn”. Persoonlijk vind ik dat niet genoeg uitleg.

Stel je voor dat je een blauwe steen in je hand houdt. Dan kijk je omhoog en zie je de blauwe lucht. Degenen die nu beweren dat ze de hemel in handen hebben, drukken zich misschien poëtisch uit, maar helaas heeft dit niets met de werkelijkheid te maken.

Dit is ook het geval met de tekst aan het einde van de tweede brief aan de Korintiërs. Hier heeft het idee van de Drie-eenheid niets te maken met de tekst. Het idee wordt echter op de tekst geprojecteerd omdat het een “soortgelijke klank” heeft.

Hoeveel mensen worden er genoemd?

Als je de mensen telt die in het vers genoemd worden, zijn het er maar twee. Alleen Jezus Christus en God worden specifiek genoemd. In de uitdrukking “gemeenschap van de Heilige Geest” wordt vaak een derde persoon, die van de “Heilige Geest”, voorgelezen. Je vertaalt hoe je het wilt lezen.

Dit is het probleem: deze persoon van de “Heilige Geest” moet eerst gedefinieerd worden voordat er hier op gezinspeeld wordt. Veel vertalingen doen precies dat. Ze verwijzen naar “Heilige Geest” met twee hoofdletters als een “eigennaam”. Dit is een interpretatie die niets te maken heeft met de basistekst of context.

Sommige vertalingen schrijven “Heilig” met een hoofdletter:

• Elberfelder: De genade van de Heer Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van de HeiligeGeest ⟨ zij met u allen!
• Luther 2017: De genade van onze Heer Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van de HeiligeGeest zij met u allen!
• Schlachter 2000: De genade van de Heer Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van de HeiligeGeest zij met u allen! Amen.

Vertalingen die het woord “heilig” met kleine letters schrijven:

• Zürcher: De genade van de Heer Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van de HeiligeGeest zij met u allen.
• Concordant Nieuw Testament: De genade van de Heer Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van de HeiligeGeest zij met u allen! Amen.

Het idee dat dit over de “Heilige Geest” gaat, alsof het over de derde persoon van de Drie-eenheid gaat, lijkt niet overal te zijn doorgedrongen. Of zijn er zelfs argumenten om de tekst wat nuchterder te bekijken?

Ten eerste zou men hier de derde persoon van de Drie-eenheid, de Heilige Geest, moeten definiëren. De doctrine van de Drie-eenheid wordt niet in de Bijbel gevonden. Het ontstond als een doctrine vele eeuwen na de voltooiing van het Nieuwe Testament. In de ontwikkeling van de doctrine kwam de derde persoon, de Heilige Geest, laat. De uitvinding van de Heilige Geest als de “derde persoon van de Godheid” nam dus eeuwen in beslag en was in de tijd van het Nieuwe Testament net zo weinig bekend als de leer van de Drie-eenheid. Het is daarom onmogelijk dat Paulus erover schreef. Dus wat heeft Paulus in gedachten? Degenen die de Drie-eenheid uit dit vers proberen te lezen, herkennen de historische ontwikkeling niet.

Dit is een andere manier om ernaar te kijken:

1. Ik ga uit van de Drie-eenheid, dus ik moet dit vinden
2. Ik ga uit van de tekst waarin geen Drie-eenheid wordt genoemd, dus ik voel me niet onder druk gezet om deze te lezen.

Als ik uitga van de tekst en niet van de traditie, welke aanwijzingen vind ik dan in de tekst? Waarom werkt het? Wat kan ik positief uit de tekst leren? Voor mij is deze vraag veel belangrijker dan of ik hier nu wel of niet een bepaalde leer moet vinden. Ik kan ook leren om onderscheid te maken tussen dogmatische verbeelding en tekst. Wat staat er direct in de tekst en wat zou ik erin moeten interpreteren? Bijvoorbeeld: Is er iets te zeggen voor een hoofdletter “
H
eiliger Geist” grammaticaal gerechtvaardigd? Het antwoord is nee. Juist het respect voor de Schrift weerhoudt mij ervan om er kritiekloos willekeurige ideeën in te interpreteren.

Conclusie: Er worden slechts twee personen genoemd, namelijk Jezus Christus en God. Een “Heilige Geest” bestond niet in de tijd van Paulus. Hij lijkt dit ook niet te hebben geïntroduceerd.

De gemeenschap van de Heilige Geest

Paulus spreekt de gemeente toe in deze laatste groet van genade, liefde en gemeenschap. Het gaat over de manier van samenleven in de gemeenschap en hoe dit wordt vormgegeven. Dit komt logisch voort uit de begroetingsformule. De toevoeging “heilig” maakt van het woord geest geen aparte persoon, maar beschrijft hoe de spirituele gemeenschap gekarakteriseerd moet worden.

In het vers daarvoor zegt Paulus tegen de gemeente: “Groet elkaar met een heilige kus”. (2Cor 13,12). Natuurlijk betekent de toevoeging “heilig” hier niet een persoon met de naam “Heilige Kus”. Kus of geest worden hier uitgebreid met een attribuut “heilig”, wat bedoeld is om de geest, de heiligheid van kus, communie en anderen te verduidelijken. Deze nadruk komt rechtstreeks uit de context.

De basistekst kende oorspronkelijk alleen een hoofdlettergebruik van alle letters, volledig zonder woordafstand, interpunctie en dergelijke. Wie daarom waar en waarom hoofdletters gebruikt, doet dat uit taalkundige noodzaak bij het vertalen of interpreteren. Interpretatie is wat we hier zien. Degenen die de voorkeur geven aan “Heilige Geest” boven “heilige geest” hebben daar een reden voor, die niet taalkundig maar interpretatief van aard is. Er is geen reden om het woord “heilig” hier niet met een kleine letter te schrijven.

Alleen wanneer al wordt aangenomen dat we hier te maken hebben met de derde persoon van een Drie-eenheid, wordt er een hoofdletter geplaatst. Dit wordt echter niet ondersteund door de context. De Zürich vertaling en het Concordant Testament, waarnaar hierboven wordt verwezen, hebben echter een eenvoudige “gemeenschap van de Heilige Geest” geschreven. Dit komt overeen met het soort gemeenschap onder parochianen dat hier wordt bedoeld en past natuurlijk bij de verklaring.

Is de Drie-eenheid hier vastgesteld?

Nee, hier wordt geen drie-eenheid vastgesteld. De redenen hiervoor werden opgesomd. De begroetingsformule heeft een heel andere focus dan de verklaring of bevestiging van een Drie-eenheid. De Drie-eenheid wordt hier niet vastgesteld en nergens anders in de Tenach of het Nieuwe Testament. De tekst wordt echter vaak misbruikt om te doen alsof hij overeenkomt met de Drie-eenheid. Dat is echter iets heel anders.

Wie nuchter bij de tekst wil blijven, vindt hier noch een rechtvaardiging van “drie personen” noch van een “Drie-eenheid”. Wat ik hier heb gevonden is wat de tekst niet zegt en wat hij positief zegt. Aan de andere kant werd de doctrine van een Drie-eenheid niet in zijn geheel weerlegd, noch werd er een andere opvatting positief geformuleerd. Het ging hier om een enkele tekst die werd aangehaald als argument voor een doctrine van de Drie-eenheid. Dit werd weerlegd. De zorg was om niet verder te gaan dan wat er geschreven staat (1Cor 4,6).

Paulus maakte zich zorgen over de richting van de kerk. Het moet gekenmerkt worden door genade, liefde en gemeenschap. Dit lijkt mij de enige geldige “drie-eenheid” in de context.