Ketterij van anderen

Vandaag kreeg ik een e-mail van iemand die ik niet ken en die zich niet voorstelde. Het is een anonieme tirade die uit het niets kwam. De e-mail had de volgende tekst:

“Ik eis een 2e antwoord! ALLE VERZOENING … betekent dat het DOOD VAN JEZUS AAN HET KRUIS “tevergeefs” is … ze gaan toch ALLEMAAL NAAR HET PARADIJS. Karsten Risseeuw, je bent een VALSE LERAAR!”

Zo’n e-mail lijkt gênant voor de afzender. Het gebeurt echter regelmatig. Een e-mail als deze getuigt van onwetendheid, arrogantie, zelfingenomenheid en agressie. De struma is leeg en ik hoop dat dit wat druk van de omroep wegneemt. Zo’n schrijver getuigt er ook van dat hij noch bekend is met mijn kanaal en website, noch met de Bijbel.

De tekst zit vol tegenstrijdigheden. Aan de ene kant wordt er een antwoord “geëist”, aan de andere kant is de veroordeling al gedefinieerd met het woord “valse leraar”. Het is dus geen eerlijke vraag, maar eerder een poging om de bedoeling te verbergen. De vraag is bedoeld om “openheid” te verklaren, hoewel een “eis” dit tegenspreekt. Wat een arrogantie.

Hoofdletters hebben het effect van “schreeuwen” op het internet. Dat is niet de subtiele manier. Deze man was duidelijk van streek, maar onderzocht verder niets, noch op mijn YouTube-kanaal, noch op de kernbeisser.ch website, waar alles wat hij “eist” in detail wordt vermeld en gerechtvaardigd.

Ik ben al lang niet meer boos geweest over dit soort e-mails. Ik weet uit welke hoek ze komen. Ik noem het hier slechts als een typische reactie van een evangelical die stevig vastzit in zwart-wit denken en bepaalde doctrines. Het is een voorbeeld van een tastbaar probleem van de evangelische subcultuur. Iedereen die anderen de les leest en denkt dat alles kan worden onderverdeeld in “goed” en “fout”, beëindigt elk gesprek. Er is geen openheid, geen nieuwsgierigheid, geen bereidheid om te praten en het zou het verkeerde signaal zijn om met argumenten te reageren. Hier tref je een levenshouding en geloof aan dat ongezond, sektarisch en vreemd is, maar dat bijzonder goed gedijt in een evangelische omgeving.

Ik ontvang regelmatig brieven als deze. Hierachter zit altijd dezelfde “ongeestelijke mentaliteit”.

Loopgravenoorlog

Op deze website en op mijn YouTube-kanaal richt ik me vooral tot evangelicals, post-evangelicals, ex-evangelicals en iedereen die geïnteresseerd is in evangelisch denken. Het is een wereld vol zwart-wit denken, afbakeningen en “absolute” meningen. In zo’n omgeving is het bijzonder uitdagend om zelfs maar te hinten op een andere kijk of een ander perspectief op een onderwerp. Zelfs een kritisch onderzoek naar een leer vanuit het veronderstelde “juiste” begrip van de Bijbel leidt onvermijdelijk tot onaangename reacties.

Een discussie over leerstellige opvattingen is nuttig voor veel mensen omdat kritische vragen vaak niet worden toegestaan in vrije kerken en vrije kerkgemeenschappen. Als ik controversiële onderwerpen noem op deze website, roept dat onmiddellijk weerstand op van “rechtgelovigen”, zelfs als anderen zulke kritische onderwerpen graag willen zien. Ik begrijp de controverse en de verschillende reacties. Het zijn juist deze onderwerpen die het dringendst nodig zijn voor een open en serieuze uitwisseling.

Ik spreek me al meer dan 20 jaar in het openbaar uit over geloofskwesties en de Bijbel. Controversiële onderwerpen zijn bijzonder interessant. Sindsdien heb ik geleerd dat je niet alleen e-mails kunt ontvangen zoals hierboven vermeld. Opmerkingen en commentaren in commentaarkolommen ontaarden vaak onmiddellijk in een slagveld van meningen, wat regelmatig uitmondt in loopgravenoorlog. Er is argumentatie, met argumenten voor en tegen, en er is schaamteloze ketterij, zoals in de e-mail hierboven.

Natuurlijk kan het ook anders. Zie het artikel waarnaar hieronder wordt verwezen.

Communicatie tussen bellen

Er zijn veel evangelische websites en kanalen die gemakkelijk communicatie kunnen onderhouden met duizenden abonnees. Iedereen praat en denkt over hetzelfde. Op de Kernbeisser website en het Kernbeisser YouTube-kanaal is dit niet zo eenvoudig. Ik werk op het raakvlak met andere bubbels. Ik communiceer als het ware tussen de bubbels. Daarbij wijs ik op andere leerstellingen, zet ik vraagtekens bij typische evangelische gedachten en formuleer ik inspirerende ideeën en gedachten die andere gelovigen hebben. Ik doe dit omdat ik ervan overtuigd ben dat dit een verrijking is en dat kennis van andere perspectieven absoluut noodzakelijk is voor een serieuze discussie.

Ik leef op de punten waar verschillende interpretaties samenkomen, ik probeer bruggen te bouwen en mensen in staat te stellen bekrompen ideeën achter zich te laten. Dat vindt natuurlijk niet iedereen leuk. Daarom zijn er afwijzingen, zoals ik hierboven als voorbeeld noemde. Harde leerstellingen creëren hete hoofden en koude harten. Het wordt onmiddellijk agressief beantwoord en aan de kaak gesteld.

Harde leerstellingen creëren hete hoofden en koude harten.

Duidelijke afbakeningen zijn essentieel

Ketterijen en loopgravenoorlogen helpen niet echt bij het bevorderen van meer nuchterheid, openheid, kalmte en nieuwsgierigheid naar dialoog in deze evangelische omgeving. Daarom was er nooit een commentaarfunctie op de website. Dergelijke geschillen zouden niet moeten bestaan, want dat zou alleen maar bekrompenheid en zwart-witdenken in de hand werken. Ik ken verschillende andere websites en YouTube-kanalen die nog nooit een commentaarfunctie hebben ingeschakeld. Ik kan me daar goed in inleven. Wie heeft de middelen en het verlangen om loopgravenoorlog te “begeleiden”?

Vorige week heb ik de commentaarfunctie op het YouTube-kanaal uitgeschakeld. Het was niet de eerste keer. Er is natuurlijk een verlangen om een uitwisseling in stand te houden, om overeenstemming of onenigheid uit te drukken. Daarom heb ik herhaaldelijk geprobeerd om de commentaarmogelijkheid open te houden. Ik kan echter geen voortdurende agressie in mijn eigen huis toestaan. Er zijn mensen die te lange teksten plaatsen, waarschijnlijk in de hoop lezers van hun stuk te brengen. Ze verzetten zich en proberen de commentaarkolommen te kapen zonder de moed te hebben om hun eigen kanaal te beginnen.

Er zijn ook mensen die de commentaren proberen te vullen met te lange teksten, anderen door dezelfde tekst onder zoveel mogelijk video’s te plaatsen. Weer anderen zijn duidelijk blij dat ze een serieus kanaal hebben gevonden en posten hun hele levensverhaal omdat ze graag door een ander gehoord willen worden. Dat begrijp ik ook, maar zulke opmerkingen hebben niets te maken met de inhoud van de video en worden daarom niet gepubliceerd. Sommigen mopperen gewoon in zichzelf. Weer anderen denken dat ze “neutraal” zijn als ze alleen “bijbelse passages” tegen mij gebruiken, d.w.z. als ze afzien van een persoonlijk en weloverwogen antwoord. Bijbelpassages beantwoorden alles en hoeven nooit geïnterpreteerd te worden, toch? Ik heb deze en vele andere tactieken al tientallen of zelfs honderden keren gezien en ik zal er niet meer op ingaan. Toen deze reacties de afgelopen weken onevenredig toenamen, heb ik de commentaarfuncties radicaal uitgeschakeld. De rust keerde terug en ik vond weer tijd om me op belangrijke dingen te concentreren.

Als ik een positieve bijdrage wil leveren aan de levenskwaliteit en het geloof van veel mensen, moet ik dagelijks duidelijk mijn grenzen aangeven, trouw aan het motto “Als je voor alles openstaat, ben je niet helemaal goed”.

De Bijbel als standaard

Niets is vervelender voor een evangelical dan wanneer ik de Bijbel gebruik om aan te tonen dat de hel niet bestaat. De hel is, in mijn ervaring, de geheime bewoner van de troon van de evangelische doctrine. Je kunt dit zien in de reacties van mensen als je breekt met de vertrouwde overtuigingen en bijvoorbeeld het vertrouwde leerstellige begrip van de hel kritisch wilt onderzoeken op basis van de Bijbel. Orthodoxie wordt afgemeten aan acceptatie van de hel, niet aan geloof in Gods werk in en door Jezus.

Waarom is het vervelend dat ik de hel ontmasker als onhoudbaar op basis van de Bijbel? Omdat evangelicals begrijpen dat hun gedachten en handelingen “trouw aan de Bijbel” en “bijbels” zijn. Je wilt alleen geloven wat de Bijbel zegt en “daarom” moet de hel in de Bijbel staan, zelfs als die er niet staat. Dit leidt vervolgens tot conflicten. Degenen die radicaal pleiten voor doctrines die niets met de Bijbel te maken hebben, geven hun ideeën bloot als pure ideologie.

Terwijl Jezus en de apostelen zich richtten op Gods handelen voor deze wereld en voor mensen, verliezen ideologen mensen uit het oog. Dan draait het allemaal om ideologie (vastgeroeste leidende principes), die te vuur en te zwaard moet worden verdedigd en ten koste van mensen moet worden afgedwongen. Bijbelpassages worden geciteerd voor deze ideologische leerstellingen, maar vaak zonder rekening te houden met de basistekst en context. Bijbelse woorden worden zo ideologische luidsprekers die sommige vrome mensen overtuigen, maar waarvan anderen zich resoluut afkeren.

De Bijbel is en blijft de kern waarop we ons christelijk geloof kunnen baseren. Paulus zelf was nog steeds in staat om de apostelen in Jeruzalem te bezoeken (Gal 1:18). Dat kunnen we niet langer doen. Hij was ook in staat om de Korinthiërs te adviseren om, als ze twijfels hadden, het aan de ooggetuigen van de opstanding te vragen en noemde meer dan 500 van zulke mensen (1 Korinthiërs 15:5-8). Deze hebben nu allemaal de opstanding zelf nodig en kunnen niet bereikt worden. We blijven achter met de Schrift als getuigenis.

De Bijbel begrijpen is een neutraal verlangen, maar het kan vervuild raken door evangelisch zwart-wit denken. Veel mensen keren zich af van deze vervuiling omdat is aangetoond dat deze giftig is. In mijn discussie hoop ik bij te dragen aan een meer gedifferentieerd debat zonder voor te schrijven hoe iemand “moet” of “zou moeten” denken en zonder in de val van “goed” of “fout” te trappen. Omdat de Schrift al bestond toen de evangelische theologieën nog ver weg waren. We kunnen deze vragen op een ontspannen manier behandelen en met veel aandacht zowel de tijd van toen in de gaten houden als ook onze tijd leren herkennen.

Hoe meer ik met de Bijbel bezig was, hoe meer ik in staat was om het evangelische denken los te laten en te vervangen door betere gedachten.

Zij die leren zijn in beweging. Een cultuur van leren cultiveren betekent dat je je bestemming nog niet hebt bereikt, maar dat je samen met nieuwsgierigheid op reis gaat. Voor oriëntatie kies ik de Bijbel, die me nooit bekrompen of eenzijdig heeft geleken. Integendeel: hoe meer ik met de Bijbel bezig was, hoe meer ik in staat was om evangelische ideeën los te laten en te vervangen door betere gedachten.

Fasen van het debat

Wie worstelt met geloofs- en levensvragen staat niet op één plek, maar beweegt zich langs een denkbeeldige ontwikkelingslijn. Ik heb daarom verschillende ontwikkelingsstadia in mijn eigen confrontatie herkend. De volgende onderwerpen werden achtereenvolgens besproken:

1. 40 jaar geleden: Bijbels onderwijs (lezen, begrijpen, toepassen, vergelijken, toetsen, heroverwegen)
2. 25 jaar geleden: Mens-zijn en christen-zijn aan elkaar koppelen (en hoe dat misleid kan worden door de leer)
3. 15 jaar geleden: Zelfbegrip van de gemeenschap (en hoe het voortkomt uit onderwijs)
4. Voor 5 jaar: Visie op een betere geloofsgemeenschap (het verlangen naar authentieke relaties en oprecht geloof).

Niet iedereen zal al deze onderwerpen relevant vinden voor zichzelf. Dit bevel geldt niet voor iedereen. Wat ik hier als 4 punten heb geschreven, gaat over mezelf. Het is een schets van mijn argumenten. Geen van deze punten is definitief vastgesteld. Waar ik op wil wijzen is dit: Je leert in steeds bredere kringen.

Ben ik een valse leraar?

De beschuldigingen van anderen definiëren mij niet. Dit is geen zelfverheerlijking. Mensen die anderen veroordelen, hebben het alleen maar over hun eigen denkwijze. Paulus, bijvoorbeeld, had ook vaak de wind van voren, maar liet zich niet door anderen bepalen (1 Korinthiërs 4:3-6). Hij kwam op voor wat hij besefte.

Ik heb dit geleerd: als anderen mij een valse leraar noemen, gaat het bijna nooit om echte argumenten, maar gewoon om emotionele verdediging omdat ik te bedreigend overkom. Ik lijk bedreigend omdat ik de Bijbel gebruik om bijvoorbeeld de hel uit de Bijbel te verwijderen. Evangelischen daarentegen beweren voortdurend dat de hel in de Bijbel staat. Dus weerleg ik de doctrine met mijn eigen autoriteit. Dit is gevaarlijk en daarom nemen ze hun toevlucht tot het laatste wapen, ketterij. Ketterij is het verwerpen van verder debat, maar met behoud van de eigen vermeende superioriteit.

Ketterij is het verwerpen van verder debat, maar met behoud van de eigen vermeende superioriteit.

Mensen schrijven me regelmatig over soortgelijke ervaringen die ze hebben gehad in hun geloofsgemeenschap. Vrijheid van denken wordt daar vaak opzettelijk vermeden en geblokkeerd. Als je vraagtekens zet bij evangelische ideeën, kan het snel heel smal worden. Ik denk gewoon dat je daarom daar moet kijken. Dat is wat ik hier probeer te doen, volledig imperfect en zonder radicale pretenties. Dit is mijn bijdrage aan het debat. Doe er iets positiefs mee of laat het.

Projectieoppervlak

Ik stap naar buiten en word automatisch een projectievlak. Ik ben hiermee in het reine gekomen omdat ik me realiseerde dat het veel mensen helpt om de dingen bij hun naam te noemen. Het vermelden van controversiële onderwerpen stelt mensen vaak in staat om er zelf over te discussiëren. Daarom schrijf ik dit hier op. Ik ben slechts een hulp, een soort deeltjesversneller, bij wijze van spreken. Want als we woorden vinden voor onze vragen en gedachten, wordt iets tastbaar. Zo kunnen we er verder over nadenken. Zelfs het besef dat je niet de enige bent die kritische vragen stelt, helpt. Dat is het doel van deze website en mijn video’s. Ze zijn bedoeld als input om je te helpen jezelf te bevrijden van beperkende leringen en gedachten.