Misbruik kan vandaag genoemd worden. De #MeToo-beweging heeft laten zien dat het velen raakt. Seksueel misbruik treft bijvoorbeeld een derde van alle vrouwen. Ze hebben minstens één keer in hun leven te maken gehad met seksueel geweld, meestal door iemand uit hun directe omgeving. Dit geldt ook voor mannen, maar niet in dezelfde mate.

Schending van de persoonlijke sfeer

Misbruik laat soms levenslange sporen na. De schending van de persoonlijke sfeer en het verbrijzelen van de veiligheid heeft echter niet alleen betrekking op seksualiteit. Er zijn nog veel meer aanvallen die mensen schenden in hun persoonlijke levenssfeer. Er is emotioneel misbruik en ook religieus misbruik.

Bij religieus misbruik worden mensen onder de overtredende regels van de gemeenschap of de leidende figuren geplaatst. Er wordt uniformiteit geëist, het eigen denken is verboden. Degenen die er niet bij horen en zichzelf ondergeschikt maken, kunnen daar de gevolgen van ondervinden. Dit jaar was er een opzienbarende zaak rond de Zwitserse chocolatier Läderach, met ernstige beschuldigingen van misbruik. Geweld tegen kinderen werd door verschillende mensen genoemd. Plus natuurlijk intimidatie. Dit is geen op zichzelf staand geval. De Organic Christ Church (OCG) uit Walzenhausen (Oost-Zwitserland) bijvoorbeeld is de afgelopen jaren ook negatief in het nieuws gekomen. Er zijn veel meldingen van mensen die sekten en sektarische groepen verlaten.

Het zou echter ver bezijden de waarheid zijn om misbruik te reduceren tot fysiek of seksueel geweld. Het gaat veel verder. Men denkt ook aan groepsdynamische processen, sociaal ostracisme, de vermeende dreiging van Gods oordeel, indoctrinatie en psychologisch geweld. Emotioneel misbruik is ook een probleem. Er is veel meer aandacht voor deze kwestie in de VS dan in dit land. Degenen die het slachtoffer zijn van religieus misbruik kunnen hierdoor ernstige trauma’s oplopen. In de Verenigde Staten wordt de term “Religious Trauma Syndrome” (RTS) gebruikt om deze gevallen te beschrijven.

Het wordt misbruik wanneer andere mensen gekwetst, geïntimideerd en gemanipuleerd worden.

Religieuze trauma’s komen echter niet alleen voor in “typische religieuze sekten”. Veel andere geloofsgemeenschappen worden beïnvloed, niet in de laatste plaats door een overeenkomstige gemeentelijke cultuur en doctrinaire opvattingen. Let op: Het gaat niet om het onderwijs, maar om de daaruit voortvloeiende cultuur en houding. Het wordt misbruik wanneer andere mensen gekwetst, geïntimideerd en gemanipuleerd worden.

Beschadigd door de doctrine van de hel

De doctrine van de hel is een bedreigende boodschap. Het wordt inderdaad door velen aangehangen, maar het ontbreekt in de Bijbel. Dit is in detail uitgelegd op deze website. Ik heb veel mensen ontmoet die zwaar getroffen zijn door deze doctrine. Levenslange angst is vaak het gevolg. Degenen die er in hun jeugd mee te maken hebben gehad, vinden het vaak moeilijk om zich ervan te bevrijden, zelfs als ze volwassen zijn. Degenen die zich als volwassenen aansluiten bij gemeenschappen die een hel prediken, zijn vaak ernstig verstoord in hun beeld van God. Dit is ook waar de doctrine van de hel weinig genoemd wordt, maar altijd op de achtergrond aanwezig is.

De hel is niet alleen een donkere erfenis van het christendom, maar ook een sombere wolk die boven het leven van veel mensen hangt. Goed begrepen: Het hangt boven het leven van gelovigen. Hoewel het een bedreigende boodschap voor ongelovigen zou moeten zijn, treft het vooral gelovigen.

• Gelovigen weten niet zeker of deze “God van liefde” hen niet op een dag in de steek zal laten.
• Gelovigen maken zich zorgen of hun familieleden en geliefden wel geliefd zijn door God als Hij een houdbaarheidsdatum op Zijn liefde heeft gezet (zoals de leer suggereert).
• Velen zijn erg bang voor alledaagse situaties die tot een ramp kunnen leiden als ze niet precies goed worden uitgevoerd.

Tot op de dag van vandaag worden mensen geschaad door de doctrine van de hel. Het is jammer dat deze doctrine niet serieus in twijfel wordt getrokken, vooral omdat de Schrift met geen woord over deze middeleeuwse ideeën spreekt. Want hier ligt het probleem: De doctrine van de hel is een teken van orthodoxie geworden. Niet het goede nieuws en de verkondiging van genade, maar instemming met de dreigende boodschap werd de maatstaf voor orthodoxie. Het is deze koppeling die leidt tot verdere onheilige schade:

• Gelovigen worden beschuldigd van ongeloof als ze twijfelen aan de rechtmatigheid van de hel, zelfs als ze dat doen op basis van bijbelse verklaringen. Ze worden onder druk gezet om ofwel in het traditionele begrip van de hel te blijven, ofwel als ketters beschouwd te worden en uit de gemeenschap uitgesloten te worden.

Sektes werken zo. Er wordt gedaan alsof “ware gelovigen” in de hel geloven, maar “valse gelovigen” niet. Dus hoe kun je het geloof behouden als je in zo’n omgeving opgroeit? Dat is bijna onmogelijk. Daarom is er bijvoorbeeld deze website, die mensen aanmoedigt om zelf de Schrift te raadplegen. Iedereen mag voor zichzelf ontdekken dat de Bijbel met geen woord rept over deze doctrine van de hel.

Het is verbazingwekkend als je je voor het eerst realiseert dat de uitspraken van de Bijbel zelf de meest effectieve manier zijn om de hel te weerleggen.

Je hoeft de Bijbel niet te verwerpen als je de doctrine van de hel onderzoekt. Het is verbazingwekkend als je je voor het eerst realiseert dat de uitspraken van de Bijbel zelf de meest effectieve manier zijn om de hel te weerleggen. Bovendien zijn er goede antwoorden op alle bijbelpassages die zogenaamd over een hel spreken.

Orthodoxie is een val

Jezus heeft al te maken gehad met de zelfingenomenheid van menig religieus leider. Het uitte zich in zelfgenoegzaamheid, arrogantie en vermeende orthodoxie. Niet zelden is het doel om wettigheid af te dwingen, om een bepaald standpunt bindend te verklaren. Zwart-wit denken kenmerkt alle orthodoxie en zelfingenomenheid. Het zijn de mensen die als eerste “ketter” roepen als iets niet naar hun zin gaat.

Orthodoxie is een valstrik, want wie verstrikt raakt in de klauwen van streng religieuze ideeën, waarin geen plaats meer is voor anderen, zal het moeilijk vinden om er weer uit te komen. Ik weet dit uit eigen ervaring en het verbaast me hoeveel andere mensen er vandaag de dag nog steeds door gevormd worden. Dit is trouwens niet beperkt tot een bepaalde denominatie of alleen tot het christendom. Het is een gemoedstoestand die mensen in het algemeen kunnen aannemen. Religieus fanatisme heeft overal ter wereld dezelfde kenmerken. Dit is dan weer goed te vergelijken met ideologisch fanatisme, xenofobie, antisemitisme en dergelijke. Het lijkt mij een soortgelijk patroon te volgen: De projectie van de eigen tekortkomingen en tekortkomingen op andere mensen.

Religieus narcisme

Een andere vorm van misbruik wordt gecultiveerd door religieuze narcisten. De eigen onzekerheid wordt verhuld met vermeende superioriteit. Ze binden pathologisch andere mensen aan zichzelf om daaruit bevestiging voor hun eigen leven te krijgen. Op dezelfde manier raken onzekere mensen betrokken, wat al snel trauma-associaties oproept.

Religieus narcisme leidt tot afhankelijkheid en niet tot vrijheid. Narcisten zijn zelf afhankelijk van de bevestiging van mensen. Daarom zullen ze de afhankelijkheden niet oplossen. Niemand wordt vrij als er narcisme in het spel is. Religieus narcisme veinst vaak speciale wijsheid, spectaculaire genezingssuccessen, diepe gebedsgemeenschap of buitengewone inzichten. Sommigen worden hierdoor misleid.

De narcist zal altijd “aan de top van de voedselketen” staan. Dit is de ontvanger. Anderen ontvangen van de narcist alleen genoeg om gelukkig, betalend en afhankelijk te blijven.

De vrijheid tegemoet

In de Bijbel leiden noch de profeten, noch Jezus, noch de apostelen mensen naar een ongezonde verslaving. Ze leiden altijd naar vrijheid en persoonlijke verantwoordelijkheid. Paulus doet het ongeveer zo:

“Niet dat wij heersen over jullie geloof, maar wij zijn medewerkers in jullie vreugde.”
1Cor 1,24

Iedereen die jouw geloof wil bepalen, moet deze verklaring accepteren. Paulus had geen verlangen om anderen te domineren. Hij zag zichzelf als een medewerker (gr. sunergos), want geloof wordt wederzijds bevorderd (“synergie”) in gemeenschap, niet van bovenaf bepaald.

Echte geloofservaringen weerspiegelen wat al in de Psalmen als getuigenis werd genoemd:

“En hij leidde me naar buiten, hij bevrijdde me omdat hij plezier in me had.”
Ps 18,19

“En hebt mij niet overgeleverd in de hand van de vijand; hebt mijn voeten op een wijde plaats gezet.”
Ps 31:8

“Uit ellende riep ik tot Yah; Yah hoorde mij en zette mij op een wijde plaats.”
Ps 118,5

“En ik zal wandelen in een wijde plaats, want naar Uw bevelen heb ik gezocht.”
Ps 119:45. Voor alle duidelijkheid: deze regels zijn niet de aannames van de hedendaagse gemeenschappen.

De toetssteen is dit: Is het vertrouwen in God? Leidt deze of gene persoon naar Christus en naar de vrijheid? Deze twee horen bij elkaar (Gal 5:1). Al het andere kan kritisch worden bekeken.