Ons begrip van geloof

De vraag over Abrahams Bijbel is in wezen een vraag over ons begrip van geloof en de Bijbel. Want vandaag de dag is het duidelijk dat ons geloof gevoed wordt door de Bijbel. Als we in de traditie van de Reformatie staan, dan zijn uitdrukkingen als “Sola Scriptura” (Lat. alleen de Schrift) de basis van het geloofsbegrip. Natuurlijk werden dergelijke uitspraken gedaan in een specifieke historische context. Ze hebben echter tot op de dag van vandaag een blijvende invloed gehad op het begrip van het geloof.

Ik zou nog een stap verder willen gaan: Voor veel christenen staat het geloof niet los van de Bijbel. In extreme gevallen zijn er zelfs “goede” en “foute” overtuigingen, afhankelijk van welke doctrine iemand aanhangt. Sommige mensen duiken dieper en dieper in de Schrift en verliezen zich in een zienswijze waarin God en de Bijbel bijna verwisselbaar zijn. Mensen geloven in de Bijbel in plaats van in God. Daarom is de vraag over Abrahams Bijbel zo belangrijk. Want Abraham had helemaal geen Bijbel. Toch noemt Paulus hem “vader van ons allemaal” als hij het heeft over verschillende opvattingen over de betekenis van de wet binnen Israël. Abraham verenigt degenen die precies volgens de wet leven en degenen die door geloof leven. Geen van beide is zo relevant als Gods belofte eronder (Rom 4:16).

Abraham gaf niets om al deze overwegingen – hij kende ze niet. Zijn verhaal laat zien wat de kern van het geloof is – en dat is niet de Bijbel als boek. Geloof kan geleefd worden zonder wet en helemaal zonder “religieuze binding”. Je moet de tijd nemen om dat te laten bezinken. Hiermee bedoel ik niet dat alle religies hetzelfde zeggen, maar alleen dat geloof in de Bijbel begint waar iemand met vertrouwen God binnengaat. Dit heeft niets te maken met dogmatisme en niets met het behoren tot een instituut. Het heeft er zelfs niets mee te maken of je Joods of Christelijk bent. Het heeft ook niets te maken met wat ik er allemaal mee associeer – doctrines en speciale leerstellingen, religieuze praktijken, enz.

Abraham had geen Bijbel

Het is verbazingwekkend, maar Abraham redde zich zonder Bijbel (ik hoor een kreet: Onmogelijk!). Bovendien is het niet bekend of hij dagelijks “stille tijd” hield (verontwaardiging!). Hij ging ook niet naar de synagoge of kerk (ongehoord!). Wat we zeker weten is dat hij noch Joods noch Christelijk was, want deze religies kwamen pas veel later. Abraham was dus iemand die geen Bijbel had, noch Jood noch Christen was, en toch sprak God tot hem.

Wat deed Abraham? Abraham geloofde God en dit werd hem tot gerechtigheid gerekend (Gen 15:6). Er was geen sprake van regels en kerkelijke bevelen, en dit alles gebeurde zelfs voordat hij besneden was. Abraham past helemaal niet in de hedendaagse schema’s.

Abraham had een geloof, maar dit geloof nam een heel andere vorm aan dan wij vandaag de dag misschien zouden begrijpen. Of is het misschien andersom? Zou het zo kunnen zijn dat de manier waarop Abraham eenvoudigweg “God geloofde” (vgl. Handelingen 27:25) en Zijn woorden serieus nam, juist de basis is voor elk verder begrip van geloof? Zo verwijst Paulus er tenminste naar.

Een theologisch probleem

Er is nog steeds een theologisch probleem voor de evangelicals van vandaag. Abraham had Jezus nooit gekend. Is dat niet verontrustend? Is Abraham nu gered? Want dat is waar velen vandaag de dag mee bezig zijn, dat iemand voor Jezus kiest en dan gered wordt. Arme Abraham. Hij kon niets over Jezus weten. Strikt genomen zou hij daar volgens de doctrine van hemel en hel niet zijn in een fictieve eeuwigheid.

Misschien kan Abraham hopen dat er een paar speciale regels voor hem zijn uitgevonden? Maar dat zou nogal tragisch zijn – niet voor Abraham, maar voor de zojuist genoemde theologie. Want volgens een uitspraak van Jezus zal Abraham daar heel goed zijn (Mt 8,11). Ook dit past helemaal niet in de ideeën over de leer van de hemel en de hel. Als zulke inconsistenties in de Bijbel opvallen, volgt hier dan niet vooral uit dat het eigen geloofsbegrip misschien te nauw was begrensd?

Abraham had geen Bijbel. Maar gelukkig heeft de Bijbel Abraham.

Vooruitziende blik behouden

Abrahams verhaal geeft visie. Deze contemplatie gaat ook over onze weg vinden in deze wereld. Christenen kijken vaak neer op mensen met een ander geloof. Er zijn zeker mensen die onze standpunten niet delen. Maar er zijn ook mensen die niet thuis zijn in onze Reli-Club, die sommige of veel dingen heel anders zien, maar die ook een oprecht geloof cultiveren. Eerlijk, dat wil zeggen, voor God. En ik kan het oordeel met een gerust hart in Zijn handen overlaten.

Op dezelfde manier kan ik tegenwoordig mensen van andere religies heel open en nieuwsgierig ontmoeten. Misschien tref ik oprecht vertrouwen in God aan, ook al deel ik niet in alle opzichten de mening van de ander. Ik dacht niet dat dat mogelijk was. Vandaag weet ik dat er inderdaad echte ontmoetingen zijn. Ik kan niet in het hart van de ander kijken, maar ik kan wel verwachten dat de ander ‘s nachts uit de tent stapt zoals Abraham, uitgenodigd door God, om omhoog te kijken en op God te vertrouwen.

“En hij bracht hem voort en zei: Kijk op naar de hemel en tel de sterren, als gij ze kunt tellen. En Hij zeide tot hem: Zoveel zullen er uw zaad zijn! En hij geloofde den HEERE, en Hij rekende het hem tot gerechtigheid.”
Gen 15:5-6

Verdieping

• Waaruit bestond het geloof van Adam en Eva? Hebben ze nagedacht? Wat was dat voor geloof?
• Wat maakt het gemakkelijker om vandaag te geloven? Wat maakt het moeilijker?
• Wat is de betekenis van de Bijbel voor jouw begrip van het geloof?
• Paulus gelooft God (Handelingen 27:25). Vergelijk zijn uitspraak met die over Abraham in Gen 15:6. Zie ook het artikel “Ik vertrouw op God”.
• Ben ik vrij om mensen met een ander geloof in de eerste plaats als mensen te ontmoeten en daarin oprecht te zijn?