Goed nieuws en bedreigend nieuws

Het beeld van de brede en de smalle weg staat in het Evangelie van Matteüs:

“Want wijd is de poort en breed de weg, die tot het verderf leidt, en velen zijn er, die daardoor ingaan. Maar hoe smal is de poort en hoe nauw de weg, die ten leven leidt! Maar weinigen vinden die.”
Matteüs 7:13-14

Overal in het land wordt deze tekst gebruikt om mensen over te halen een geloofsbeslissing te nemen. Kies links of rechts, het brede of het smalle pad. Geloven of niet geloven. En degenen die al gelovig zijn, interpreteren dit beeld niet zelden zo dat het leven met Christus altijd op een haar na rampzalig is, dat we voortdurend blootstaan aan verleidingen en dat het leven in deze “goddeloze wereld” een heel smal pad is – bijna zoiets als koorddansen.

Gelovig zijn wordt gezien als een moeilijke weg en niet zelden heb ik het gezien als een vrome wil om te lijden. Je moet je voortdurend afzonderen van de wereld, van alles wat er op het “brede pad” gebeurt. Want dit zijn de ongelovigen, dit is de verloren samenleving waarin wij staan. Zwart-wit. Hemel of hel. Smal pad of breed pad. Ik heb dit vaak gehoord en gelezen.

Besluit

Deze foto gaat over een beslissing. De Bijbeltekst wordt alleen gebruikt om je tot deze beslissing te bewegen. Welk besluit dit zou moeten zijn, wordt er willekeurig in geïnterpreteerd. De korte versie van dit standpunt is: kies Jezus of ga voor altijd verloren. Wie zou opmerken dat Jezus niets zei over voor of tegen Hem beslissen?

Keer op keer komen we de zin tegen: “God leidt ieder mens minstens één of zelfs meerdere keren in zijn leven naar de plaats van de beslissing”. Dat is natuurlijk onzin. Een dergelijke beslissingsleer is nergens terug te vinden in de Bijbel. Dit onderricht zegt: Alles hangt van jou af. Je moet beslissen, anders kan God je niet redden. Maar er staat niets van dit alles in de tekst!

Waar komen zulke gedachten vandaan, als ze niet uit de tekst komen? Een uitspraak als deze gedijt uitsluitend in de omgeving van een verkondiging van hemel en hel. In feite worden hier twee paden getoond. Maar dan verlaat men de tekst van de Bijbel en projecteert er zijn eigen gedachten in, namelijk dat de ene weg naar (eeuwige) verdoemenis leidt en de andere weg naar een (eeuwige) gelukzalige toekomst met God. Dit is niet alleen goed nieuws, maar ook een duidelijke boodschap van dreiging. Het is wortel en stok, hemel en hel, eeuwige verlossing en eeuwige verdoemenis.

De mens in het middelpunt

Natuurlijk heeft zo’n visie ernstige gevolgen. Wie tegelijkertijd dreigt en verleidt en op jouw beslissing aandringt, miskent in de eerste plaats de waarlijk bevrijdende genade van God in Christus Jezus. Je vergeet dat alles klaar is en zegt ronduit dat er nog iets ontbreekt: je jawoord ontbreekt. Want de mens moet kiezen – kiezen tussen twee paden. De mens moet kiezen waar hij de eeuwigheid wil doorbrengen. Alleen als de mens kiest, kan God handelen. Het is beangstigend dat deze gedachte bij veel mensen diep verankerd zit. De Bijbel zegt hier niets over, maar sommige teksten worden misbruikt voor dit doel – zoals deze.

Het onderwijs zegt: Tussen jou en Gods verlossing staat jouw beslissing. God zou alles volbracht hebben, maar het is jouw beslissing die het effectief maakt. Zonder jouw medewerking is God machteloos om jou te redden. Maar het is precies het tegenovergestelde: wat onmogelijk is voor mensen, is mogelijk voor God (Mt 19:25-26). Dit smalle of brede pad idee is een diep antropocentrische doctrine die het evangelie mist. De mens staat centraal, niet langer Gods genade in Christus Jezus. Deze leer herinterpreteert de bijbelse concepten en verandert het goede nieuws in het tegenovergestelde. Geloof wordt een prestatie, een werk, een betaling voor verlossing. (Zie ook het artikel: “Is geloof een dienst die ik moet leveren?”).

Dit smalle of brede pad idee is een diep antropocentrische doctrine die het evangelie mist.

Dat zo’n verslag toch wordt geloofd, heeft enerzijds te maken met het feit dat er naar de Bijbel wordt verwezen (het steno is: “Het staat er!”), maar anderzijds ook met het feit dat menselijke inspanning de schijn van effectiviteit heeft. Het is een religieuze verleiding waar men voor valt. Dreigende boodschappen lijken effectief. Een beroep doen op je eigen beslissing lijkt redelijk. Legaliteit vindt hier echter zijn oorsprong.

Legalisme zegt: je moet doen, je moet bereiken, je moet beslissen. Maar het evangelie van Gods genade (na het kruis en de opstanding!) zegt dat Hij (niet ik!) alles heeft gemaakt. Geloof erkent dat God de doener is. “Want in genade zijt gij behouden, door het geloof; en dit is niet uit uzelf, maar door Gods nabijheid; niet uit werken, opdat niemand roeme. Want wij zijn Zijn werk…” (Ef 2:8-10, vgl. Fil 2:13).

De leer van de smalle en brede weg is een perfide verdraaiing van Jezus’ woorden. Deze opvatting dat de mens moet kiezen voor een fictieve eeuwigheid was onbekend in het Jodendom, het was onbekend bij Jezus’ toehoorders en Jezus zelf zei het ook niet op die manier.

Natuurlijk verwezen Mozes, de profeten en ook Jezus en de apostelen naar besluiten, maar zij verwezen naar dit leven, niet naar een eindeloze eeuwigheid en zeker niet naar hemel en hel. Zulke afwijkingen zijn alleen mogelijk omdat de tekst niet in context wordt gelezen. Het eerder beschreven beeld van de brede en de smalle weg is een vernietigende interpretatie. Dit wordt echter pas duidelijk als je de tekst van dichterbij bekijkt.

Waarom is het nu in context?

Het gaat om de wet

Dit is de bredere context:

“Als jullie dan, die slecht zijn, goede gaven weten te geven aan jullie kinderen, hoeveel te meer zal jullie Vader in de hemel goede dingen geven aan hen die Hem vragen! Wat jullie willen dat de mensen met jullie doen, doe dat ook met hen! Want dit is de Wet en de Profeten. Ga door de smalle poort naar binnen; Want wijd is de poort en breed de weg, die naar het verderf leidt, en velen zijn het, die daardoor ingaan. Maar hoe smal is de poort en hoe smal het pad dat naar het leven leidt! Maar weinigen vinden hem.”
Mt 7:11-14

Dus wat is de nauwe poort en wat is de smalle weg? Het is de Wet en de Profeten, het is Thora en Neviim. Als we de context wat nauwkeuriger lezen, gaat het over de uitspraak: “Hoeveel te meer zal jullie Vader in de hemel goede dingen geven aan hen die Hem vragen! Wat jullie willen dat de mensen met jullie doen, doe dat ook met hen!” Dit is de samenvatting van de Wet en de Profeten. Jezus spreekt niet over geloof, spreekt niet over een beslissing voor Jezus, voor het accepteren van Hem. Nee, men moet de wet en de profeten accepteren en ernaar handelen. Er zijn er echter maar weinig die deze weg inslaan. Dat is de onmiddellijke context in de context.

De nauwe poort en de smalle weg zijn de Wet en de Profeten.

Terug naar de basis

De grotere context is de zogenaamde bergrede, waarin Jezus de vergelijking van de twee wegen noemt. Het gesprek gaat van Matteüs 5:1 tot hoofdstuk 7:29. Jezus heeft het hier over het “koninkrijk van de hemel” en hoe dit werkt. Vlak voor de Bergrede lezen we dat Jezus Zijn bediening begon met de volgende woorden:

“Bekeert u! Want het koninkrijk van de hemel is nabij!
Mt 4,17

Dan zegt Hij in de Bergrede:

“Denk alleen niet dat ik gekomen ben om de Wet of de Profeten te ontbinden. Ik ben niet gekomen om af te schaffen, maar om te vervullen!”
Mt 5,17

Wet en profeten zijn fundamenteel in Jezus’ verkondiging, want Hij leidt Israël terug naar deze oude kern – maar anders dan de religieuze leiders van het volk dachten. “Terug naar af!” is het motto – terug naar de wortels! Terug naar de Wet en de Profeten. Want deze zullen uitkomen.

Het heeft niets te maken met de gemeenschap van vandaag. Dit ontstaat pas veel later. In de evangeliën is nog niets bekend over een kerk uit alle volken. Jezus werd als Jood geboren en kwam om Zijn volk van hun zonden te verlossen (Mt 1:21). De Bergrede heeft hier ook mee te maken. Zelf zei hij later: “Ik ben alleen maar gezonden naar de verloren schapen van het huis van Israël!” (Mt 15:24). We moeten zulke beweringen accepteren als we de tekst in zijn context willen begrijpen.

De bergrede waarin Jezus tot de Joden spreekt is een door en door Joodse aangelegenheid. Jezus moest de beloften aan de vaderen (van Israël) bevestigen (Rom 15:8).

De manier van leven

Dat Jezus het over twee wegen heeft, heeft een doel. Hij wil dat mensen het pad vinden dat naar het leven leidt. De uitspraak herinnert direct aan de woorden van Mozes, die welbekend waren bij het volk:

“Ik roep hemel en aarde vandaag als getuigen tegen jullie op: Leven en dood heb ik voor u gesteld, de zegen en de vloek! Kies dus voor het leven, opdat u leeft, u en uw nakomelingen, door de HEER, uw God, lief te hebben en zijn stem te gehoorzamen en u aan hem vast te klampen! Want dit is uw leven en de lengte van uw dagen, opdat u zult wonen in het land dat de HEER gezworen heeft aan uw vaderen, Abraham, Isaak en Jakob, te geven.”
Deut 30:19-20

“En Ik gaf hun Mijn verordeningen, en Mijn oordelen deed Ik hun kennen, waardoor, indien iemand ze doet, hij leeft.”
Ezk 20,11

Mozes zei: Want dit is jullie leven en de duur van jullie dagen, dat jullie in het land wonen. Het gaat over het huidige leven, niet over een wollig hiernamaals.

En Jezus zei:

“En zie, een advocaat stond op om Hem op de proef te stellen en vroeg: “Meester, wat moet ik doen om eonisch leven te krijgen?” Maar hij zei tegen hem: “Wat staat er in de Wet geschreven? Hoe leest u die? Hij antwoordde: “Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel, met heel uw verstand en met heel uw kracht, en heb uw naaste lief als uzelf. (Deut. 19:18) Hierop antwoordde Hij hem: “U hebt juist geantwoord; doe dit en u zult leven.””
Lc 10:25-28

Leven is het doel. Delen in het “aeonische” leven, het leven van de komende tijd, is het verlangen (Mc 10:30). De weg naar het leven is volgens Jezus het gehoorzamen van de wet – als die op de juiste manier wordt geïnterpreteerd. Paulus, die nog veel te zeggen had over de Wet, bevestigt deze opvatting, die alomtegenwoordig is in zowel het Oude Testament als de evangeliën: “Want Mozes beschrijft de gerechtigheid die uit de Wet is: wie deze dingen gedaan heeft, zal daardoor leven”. (Rom 10:5). Let wel, dit is niet hoe het vandaag de dag is volgens het Evangelie van Genade, maar het is ongetwijfeld hoe het beschreven wordt in de Tenach en de Evangeliën.

Israël, niet de gemeente, staat hier centraal

De leer van de brede weg en de smalle weg is in een context voor Israël, op wie de wet van toepassing was. De geschiedenis spreekt hierover in duidelijke woorden. Het heeft niets te maken met de naties (de niet-joodse volkeren). De wet was ook niet op hen van toepassing (Handelingen 14:16). De natiegetrouwen waren lange tijd geen probleem. Of anders gezegd: het heeft niets te maken met de kerk en de gemeente van vandaag.

Het probleem: deze tekst wordt uit zijn verband gerukt en willekeurig geïnterpreteerd. Dat helpt niet. Het is niet alleen de verkeerde interpretatie die benauwend is, maar eerder wat erdoor wordt opgeroepen: Druk en ontberingen in het leven van gelovigen. Het is een vals evangelie, met “wat genade en wat wet”, met “iets van de evangeliën en iets van Paulus”, iets van “voor het kruis” en iets van “na het kruis”. Het is een mengeling, een gemengd evangelie, wanneer deze tekst vrij willekeurig wordt geïnterpreteerd zonder de context en op een merkwaardige manier wordt toegepast zonder er verder over na te denken.

Paulus neemt geen blad voor de mond. Hij had vaak te maken met zulke verkeerde inschattingen. Elders plaatst de apostel zulke gemengde boodschappen direct onder het oordeel van God:

“Het verbaast me dat u zo snel van gedachten verandert over het evangelie dat u in Christus’ genade riep, naar een ander evangelie, dat geen ander waar evangelie zou zijn als er niet sommigen waren die u zouden storen en het evangelie van Christus zouden verdraaien. Maar als wij, of een boodschapper uit de hemel, jullie iets anders verkondigen dan wat wij jullie als het evangelie hebben verkondigd: Laat hem verbannen worden! Zoals we al eerder hebben benadrukt, zeg ik nu opnieuw: als iemand u iets anders als het evangelie verkondigt, dan wat u van ons hebt ontvangen: laat hem in de ban doen!”
Gal 1:6-9

Geldt dat nu niet voor ons?

Tot nu toe hebben we naar twee dingen gekeken:

1. Hoe interpreteer je deze tekst vaak?
2. Wat staat er in de context?

Er is een sterk contrast tussen de twee. Dit is ongemakkelijk als je het voor het eerst hoort. Het kan bekende beelden wakker schudden. Voor anderen betekent dit echter bevrijding, omdat genade heel iets anders is dan wat in deze verzen beschreven wordt. Deze tekst uit Matteüs 7:13-14 is verkeerd gebruikt. Maar door deze interpretatie los te laten, ontstaat er weer ruimte voor het verhaal zelf.

Als we de tekst in zijn context lezen, valt het in vergelijking met het latere Evangelie van genade op dat er een ontwikkeling heeft plaatsgevonden. Niet alles in het Nieuwe Testament (of: in de hele Bijbel) spreekt over hetzelfde, over dezelfde tijd, over dezelfde mensen. Niet overal waar “Jezus” op staat, staat “de kerk van vandaag” in. De ontwikkeling gaat geleidelijk. Israël heeft een plaats en een toekomst. De gemeente uit alle volken, de kerk van vandaag, kwam bijna als een verrassing (ze waren “mysteries”) en aanzienlijk later.

De ontwikkeling kan zowel in het Nieuwe Testament als in de hele Bijbel worden gevolgd. Jezus reisde, volgens zijn eigen woorden (en de verklaringen van de apostelen), uitsluitend voor de verloren schapen van het huis van Israël. Dit beschrijft de situatie in de Evangeliën. De huidige kerk uit alle volken is alleen mogelijk door Paulus’ roeping.

Vandaag zou je eerder moeten zeggen: genade, dat is de echte brede weg. Maar zulke dingen lezen we niet meer in de Bergrede.

Genade, dat is de echte brede manier. Maar zulke dingen lezen we niet meer in de Bergrede.