Een persoonlijk geloof

Een “persoonlijk geloof” betekent dat we zelf een vertrouwensrelatie met God hebben. Het is persoonlijk en verschilt dus van een rationele acceptatie van bepaalde dogma’s, religieuze aannames of ethiek. Geloof is altijd vertrouwen. Geloof is daarom altijd relatie. Het vertrouwen waarin we leven is gericht op God en we ontvangen de vrijheid om dit te doen door Jezus Christus, die in de wereld kwam als bemiddelaar tussen God en mensen (1Tim 2,4-7).

Het goede nieuws van Gods genade in Christus Jezus betekent dat God ons in Zijn Zoon ontmoet, zoals het begin van de Brief aan de Hebreeën beschrijft:

“God, die vele malen en op vele wijzen van oudsher door de profeten tot de vaderen heeft gesproken, spreekt tot ons in de Zoon in het laatst van deze dagen…” (KNT)
Heb 1:1-2

Hoe verschillend we ook zijn van onze Schepper en hoezeer we ook nooit een kaars kunnen vasthouden aan Zijn glorie (Rom 3:23), toch heeft Hij ons in liefde de hand gereikt en zelf alle voorwaarden geschapen om ons de weg naar Hem te laten vinden (Hand 17:26-27). Elk verschil tussen Hem en ons, elk van onze tekortkomingen, elk gebrek is goedgemaakt door Jezus, de Christus (Rom 5:8). Hij heeft Hem aangesteld als “erfgenaam van alle dingen” (Hebr. 1:2 Openb.). Jezus is het verbindende deel en de ontbrekende schakel, door God aangesteld als bemiddelaar tussen Hem en mensen, tussen Schepper en schepping. Het goede nieuws is: we krijgen al deze dingen uit genade (Ef 2:8-10). Het is niet goedkoop, maar wel compleet. Het is voor eens en altijd opgelost. Het is wat men “verlossing” noemt.

Vandaag de dag is dit “spirituele realiteit” – met een impact op ons leven nu. Wie gelooft, vertrouwt. Als de boodschap resoneert, ons in beweging zet, dankbaarheid opwekt, dan is dat het startschot van een levend geloof. Het is nu nog niet tastbaar, maar dat komt in de toekomst wel. In de toekomst zullen we hier holistisch door beïnvloed worden – dit is de bijbels bevestigde verwachting (Rom 8:23-25; Ef 1:13-14).

De afdruk van ons geloof

Helaas kan deze aanpak ook doorslaan naar het tegenovergestelde. Persoonlijk geloof kan muteren in egocentrisme. Terwijl in het evangelie en ook in een levend geloof God zelf altijd in het middelpunt staat, is het tegenovergestelde dat de mens (of de gelovige) in het middelpunt wordt geplaatst. Er vindt een verschuiving plaats. Wat begon als een bevrijdende boodschap slaat om in het tegenovergestelde door een andere verkondiging. Het kan een visie vol valse verwachtingen worden. Het zijn verschillende manieren om naar dingen te kijken, met grote gevolgen voor het leven en het geloof.

Onze samenleving is sterk geïndividualiseerd. Soms heb ik de indruk dat het geloof ook geïndividualiseerd is. Dit is de indruk die ik steeds weer krijg als egocentrisme boven alles wordt geplaatst. Dit staat niet op zichzelf, maar wordt ook in veel vrije kerken gepredikt: je moet voor Jezus kiezen, je moet je laten leiden door de Bijbel, je moet, je moet….

Het begrijpelijke verlangen naar een persoonlijke geloofsband is op zich heel gezond. Maar in veel lessen wordt het verheven tot een allesoverheersend onderwerp. Het resultaat is een beeld van God dat niet in de Bijbel te vinden is. Want waar in de Schrift staat dat God ons van dag tot dag aanwijzingen geeft? En als we zulke hoogtepunten beschreven vinden in de Bijbel voor individuele mensen, zou dit dan de regel moeten zijn voor alle evangelicals vandaag de dag? Echt waar?

Man, relax!

Ik heb lang gedacht dat deze persoonlijke referentie optimaal is. Want in feite, als we ons leven bewust willen leven, heeft het een persoonlijke referentie nodig. Het is goed als we voor onszelf een positieve beslissing nemen over bepaalde dingen. Het is goed als we ons oriënteren in het leven, ons leven richting en betekenis geven. God spreekt ons aan als mensen, bedoelt ons persoonlijk. Het is inderdaad een grote rijkdom als we innerlijk bevrijd worden en ons leven dan bewust in Gods handen kunnen leggen. Dit alles heeft grote waarde. Maar een beperkte focus op mezelf, is dat echt gezond? Is dat wat we uit de Bijbel halen? Of is dat meer een ideologie?

Niet zelden heb ik gehoord over de stress die religieuze verwachtingen bij mensen teweegbrengen. Het ervaren van een dagelijkse leiding door God wordt gezien als een succesfactor in de geloofservaring. “Hij leidt mij persoonlijk” wordt een kwaliteitszegel voor het dagelijkse geloof. Natuurlijk kan iemand het persoonlijk op die manier accepteren. Dat is een zegen. Maar is het de gouden standaard voor succesvolle christenen? Moet dit de dagelijkse ervaring zijn? Dit zijn het soort getuigenissen die vaak worden aangehaald in kerkdiensten op zondag. Dit zijn de getuigenissen die vaak genoemd worden in boeken en in gesprekken als voorbeelden van motivatie. Concrete ervaringen worden de maatstaf. Het is net alsof ons leven en ons geloofsleven alleen over de hoogtepunten gaan zoals we die in de Bijbel beschreven vinden. Het zou een soort “markeergeloof” zijn. Als je niet hetzelfde voelt of niet dezelfde ervaring hebt, kun je je in sommige kringen een buitenstaander voelen.

Hier moet je elkaar aanspreken met de woorden “Man, relax!”. Mijn onvolmaaktheid was precies de reden dat Christus kwam. God blijft God, ook al voel ik hem op dit moment niet. Deze wereld waarop we staan blijft Zijn wereld, ongeacht of ik “alles goed doe”, “alles goed voel”, “alles goed geloof”. Maar voor al deze dingen moet ik van mezelf wegkijken en naar Hem kijken die onze levens in stand houdt. We hebben vertrouwen in God nodig, meer dan concrete succesfactoren van een misplaatst egocentrisme. Ik herken een realistische verwijzing naar geloof in de bekende woorden van een vader die zich wanhopig tot Jezus wendt voor hulp voor zijn zoon: “Ik geloof. Help mijn ongeloof!” (Mc 9:14-29). Dus kijk ik naar Gods Woord en verwacht ik alles van Hem.

Egocentrisme

Er zijn werelden tussen een persoonlijk en levend geloof en een misschien misplaatst egocentrisme. Het verschil kan ontwikkeld worden door passende prediking en subcultuur in deze of gene richting.

Hoe wordt een persoonlijke referentie een ego-referentie? Dit gebeurt wanneer de mens centraal wordt gesteld in de verkondiging, wanneer persoonlijke ervaring een allesoverheersende rol krijgt, zodat mensen niet langer leven in de kracht van God, maar in de kramp van hun eigen verwachting. Wanneer dit gebeurt, wordt de essentie van het geloof veranderd. Egocentrisme kan zich bijvoorbeeld op deze manier uiten:

• De Bijbel moet altijd tot mij spreken (evangelisch)
• De Bijbel spreekt altijd over mij (zonder nadenken)
  
• God moet mijn elke stap in het leven bevestigen (evangelisch)
• God heeft een heel gedetailleerd plan voor mijn leven (evangelisch)
• Ik moet altijd begrijpen wat ik lees (God en de Bijbel zelf afleiden)
• Als God mijn gebed niet verhoort, raak ik in paniek (wettisch, onzeker)
• Als mijn gebed niet verhoord wordt, bid ik dan verkeerd of ben ik geen ware gelovige? (charismatisch)
• Als ik niet genezen ben, dan geloof ik niet genoeg (charismatisch)
• Als ik me niet zondig genoeg voel, ben ik niet waardig om Gods genade te aanvaarden (calvinistisch extreem)
• Ik moet geloof voelen! (sentimentalisme, Sturm und Drang)
• en dergelijke.

Als deze houding nu ook nog wordt gepromoot in preken, huisgroepen, boeken, etc., dan volgen dwangsituaties logischerwijs. Het zijn ideologische benaderingen. Ego-referentie is iets heel anders dan de God-referentie of Christus-referentie die we in de Bijbel vinden. Het is ook iets anders dan een gezond zelfvertrouwen. Het egocentrisme komt in de plaats van een Godgerichtheid en, naar mijn mening, ook in de plaats van een gezond zelfbewustzijn. Als je altijd in het middelpunt van de belangstelling moet staan, mis je iets essentieels.

Ontdek andere kijkhoeken

Nuchter nadenken kan heel andere perspectieven onthullen:

• De Bijbel spreekt niet altijd tot mij, maar meestal tot andere mensen
• De Bijbel spreekt over mij, maar dan alleen als lid van de mensheid, of als lid van de volken of het volk Israël, of als deel van de kerk. We maken deel uit van verschillende groepen. Dat is de enige manier waarop we worden aangesproken.
• God hoeft niets voor mij te bevestigen. Hij is God. Hij heeft me toegerust met alles voor het leven en ook Zijn werk en liefde in Christus bekend gemaakt. Wat ontbreekt er nog?
• God heeft een plan voor deze wereld. Er wordt goed voor me gezorgd, met al mijn persoonlijke uitdagingen.
• Sommige dingen in de Bijbel begrijp ik niet. Ik kan het tijd geven.
• Hij zal het waarschijnlijk doen omdat ik op Zijn beloften vertrouw.

Andere perspectieven relativeren de vanzelfsprekendheid waarmee persoonlijke ervaring centraal wordt gesteld in preken. Natuurlijk bedoelt God ons persoonlijk, Hij wil ons bereiken met het Evangelie van genade. Een afscheid van egocentrisme stelt Hem in staat om weer met ons te praten. Met egocentrisme staan we onszelf en God in de weg. Als je jezelf centraal stelt, kun je geen relatie hebben. We moeten kunnen luisteren als we met God in contact willen komen.

Een horend hart

Toen Salomo koning werd over Israël en hij nog een jonge man was, was hij allesbehalve perfect. Hij had hulp nodig. Hij zocht God. In zijn gebed vroeg hij niet om dagelijkse leiderschapservaringen, maar in plaats daarvan om een luisterend hart:

“Geef uw dienaar dus een luisterend hart om uw volk te beoordelen, om onderscheid te maken tussen goed en kwaad. Want wie is in staat om dit machtige volk van jullie te beoordelen?”
1Koning 3,9

Salomo vroeg om wijsheid zodat hij zijn eigen verantwoordelijkheid voor zijn taken beter kon uitoefenen. Als we lezen hoe Mozes, de profeten, zoals Jezus zelf en ook de apostelen alles van God verwachtten en hoe ze stil werden voor Hem, dan vinden we daarin goede voorbeelden voor ons dagelijks leven. Geen van de bijbelse figuren had een succesvol leven (behalve misschien Jabes). Niemand rapporteert dagelijkse rondleidingen – zelfs Solomon niet. In plaats daarvan vroeg hij om wijsheid en een luisterend hart, zodat hij zelf zou leren om elke dag de juiste beslissingen te nemen. Paulus vroeg vergelijkbare dingen voor de kerk van vandaag.

Persoonlijk, maar niet egocentrisch

Geloof is vandaag de dag niet anders dan in de oudheid. Geloof was en is altijd persoonlijk vertrouwen in God. De mens kijkt naar Hem. Het was zo voor Abraham, voor Mozes, voor elke gelovige uit Israël en voor elke gelovige uit de naties. Zo was het vanaf het begin voor Jezus, de apostelen en de kerk.

Zij die op zoek zijn naar een dagelijks gevoel van succes in het geloof zullen in de Bijbel geen rolmodellen vinden. Noch in het Oude noch in het Nieuwe Testament staat dat mensen “dagelijkse” richtlijnen van God krijgen over hoe ze hun leven moeten inrichten. Zulke opvattingen bestaan alleen in bepaalde leringen en aannames over geloof. Je kunt ze kwijtraken.