Ken je het gebed van overgave? Dit is een gebed waarmee je je leven aan Jezus moet overgeven. Het wordt door sommigen gepropageerd als een manier om van “ongelovige” naar “gelovige” te muteren. Het is zoiets als een “methode om te geloven”, een “gids om gered te worden”. Is dit een hulp voor het geloof of eerder een vrome manipulatie en zelfbedrog? Dat is wat we hier kritisch willen onderzoeken.

Het populaire “overleveringsgebed

Een zogenaamd gebed van overgave is er in vele soorten. Enkele voorbeelden van het internet:

Herhaal na mij

Een gebed van overgave wordt gebruikt als middel om de stap naar geloof te vergemakkelijken. In een gesprek nodigt men de ander uit om het gebed te herhalen en zo het begin van geloof aan te geven. Ook in boeken, YouTube-video’s, in preken en geloofscursussen kan het gebed van overgave herkend worden als het doel van een “bekeringsgesprek”. Het idee hierachter is stevig verankerd in de doctrine van hemel en hel, die volledig gebaseerd is op het maken van een bewuste “keuze voor Jezus”, omdat mensen alleen op deze manier aan de hel kunnen ontsnappen en gered kunnen worden.

Het is niet ongewoon dat mensen onder “helse stress” staan en de “uitweg” is dan dit gebed, omdat het je aan de “veilige kant” brengt. Het gebed van overgave is zoiets als een geloofsmethode waarin “doen” (namelijk: spreken) een middel tot een doel wordt. Wie het gebed heeft verricht, behoort ertoe en is bevrijd van het gevaar van de Hel.

Verleiding van de methodologie

Wat hier gebeurt is een institutionalisering van het geloof. Zulke en soortgelijke ideeën reduceren het vertrouwen in God tot een formule. Hoewel Paulus nog steeds spreekt over een “mysterie van geloof” (1Tim 3,9), wordt het geloofsproces een rituele handeling in het “gebed van overgave”.

Ongetwijfeld kan dit een steun zijn voor deze of gene persoon en zelfs een trigger voor een stap in geloof. Maar het doel heiligt de middelen niet. Wat hier gebeurt heeft niets te maken met geloof, maar eerder met ongeloof. Een gebrek aan vertrouwen in God zet gelovigen ertoe aan om op zulke acties te vertrouwen. Het is op zijn best vroom zelfbedrog en op zijn slechtst manipulatie van andere mensen.

Geloof is geen methodologie. Geloof is geen ritueel. Het mysterie van geloof kan niet in een hokje worden gestopt. Geloof is vertrouwen en relatie. Het wordt onderwezen en gevoed vanuit de Bijbel en het moet zichzelf in al zijn onvolmaaktheid bewijzen in het dagelijks leven. Er is geen knop om op te drukken om het geloof te activeren en er is geen truc om iemand “over de streep te trekken”.

Het gebed van overgave heeft meer te maken met de verkoop van aflaten. De mens “gelooft” en God “redt” als antwoord. Geloof is verworden tot een werk – een probleem dat vandaag de dag nog steeds erg prominent is in de evangelische theologie. Het is ook een probleem van gemeenteopbouw, waarin “geloofscursussen”, “gebeden van overgave” en soortgelijke benaderingen worden gezien als bouwstenen voor een christelijk geloof. Het is de verleiding van methodologie en een aberratie voor duurzame gemeenschapsontwikkeling.

Hoe ontstaat geloof?

“Heb je al voor Jezus gekozen?” is voor sommigen de belangrijkste vraag in elk gesprek. Geloof werkt in sommige kringen uitsluitend op basis van een beslissing. Handelingen 16:31 wordt hiervoor vaak geciteerd, waar staat: “Maar zij zeiden: Geloof in de Heer Jezus, en u zult behouden worden, u en uw gezin”. Als je de context weglaat, lees je hier een causaal verband uit: eerst geloven, dan pas zal je gered worden. Daarom kan hij die geen besluit heeft genomen, geen gelovige zijn.

Dat is natuurlijk onzinnig. Dit staat nergens in de Bijbel. Bovenal is het ook niet consistent met de bijbelse verslagen. Zouden Abraham of Mozes Jezus hebben gekozen? En koos Jezus niet eerst de discipelen? (Mt 4:18-22). Paulus schrijft expliciet aan gelovigen dat God zowel in ons werkt als wil (Fil 2:13). Alleen dit is het uitgangspunt voor onze eigen acties.

Geloof ontstaat vaak heel anders…

Ik moet bekennen dat ik geen gebed van overgave heb gezegd. Het was eerder een proces van vele maanden. Ik had me voorgenomen om meer te leren over deze God waar ik nooit echt bekend mee was geweest. Ik had besloten om meer te willen weten, om meer te weten te komen over de Bijbel, die Zijn Woord zou zijn. Ik wilde een ontmoeting aangaan met de God die ik helemaal niet kende, alsof ik van een interessant persoon had gehoord, zijn adres had gekregen en op weg ging om hem persoonlijk te ontmoeten.

Ik bestudeerde de Bijbel en de verhalen over Jezus en na vele kleine stapjes vond ik het vertrouwen dat geloof wordt genoemd. En op een dag werd ik wakker en wist ik dat ik bij Hem hoorde. Dat was in maart 1982. Paulus beschrijft dit in de Brief aan de Romeinen op zo’n manier dat het zijn Geest is die met onze geest getuigt dat we kinderen van God zijn (Rom 8:16).

Dit proces is uniek voor elke persoon. Een jeugdvriend beschreef me eens zijn geloofsreis. “Het gebeurde gewoon,” zei hij. Hij groeide op in een christelijk gezin en hoorde het Goede Nieuws thuis en in de kerk. Later, als tiener, raakte hij betrokken bij de jeugdclub, waar hij belangrijke impulsen kreeg. Maar dit alles is nog geen geloof. Hij kon niet precies zeggen wanneer hij tot geloof kwam. Op een dag realiseerde hij zich dat hij een gelovige was, die zichzelf in leven en geloof aan God toevertrouwde. Een datum ontbrak, evenals een specifiek gebed van overgave. Maar zijn geloof was echt, begrijpelijk, levend en vol nieuwsgierigheid. Plotseling zat hij er gewoon “middenin”.

Iemand anders vond me via Facebook en zei: “Je hebt me meer dan 30 jaar geleden eens een Bijbel gegeven. Ik begon te lezen en ik werd een ander mens. Nu sta ik al heel lang dankbaar in het geloof”.

Als we het begin van geloof reduceren tot een “gebed van overgave”, dan negeren we de Schriftteksten en de persoonlijkheden van de mensen met wie we te maken hebben. Er zijn verschillende manieren, niet slechts één formule.

De waarde van proclamatie

Romeinen 10:16 wordt vaak aangehaald om de voortgang van het geloof te beschrijven. Daar staat: “Het geloof komt voort uit de prediking, maar de prediking komt voort uit het woord van Christus“. (Rev. Elbf.). Geloof in bijbelse zin is geen vage ervaring, maar is gebaseerd op concrete ervaring. Geloof is gebaseerd op Gods beloften en ervaring in iemands eigen leven. Maar hoe deze beloften van God ervaren worden of hoe lang het duurt voordat er vertrouwen uit groeit, staat in geen enkele handleiding.

Er bestaat niet zoiets als een “geloof volgens plan” of een “recept voor verlossing”. Iemand vertelde me laatst dat ze haar geloof in stilte voor zichzelf houdt. De evangelicals met hun geloofsopvattingen waren niet echt haar ding. Ze was liberaal opgegroeid. Maar kan ik daarmee hun geloof herstellen? Niet doen! Kan ik iemand beoordelen of zelfs veroordelen op basis van zijn of haar geloof? Natuurlijk niet.

Wat geloof is en hoe je het ervaart is niet zo duidelijk. Kijk maar eens naar de christelijke gemeenschappen in je eigen stad en je zult versteld staan van de verschillen. Als je de ervaringscirkel uitbreidt naar andere landen en taalgebieden, ontstaan er onmiddellijk nieuwe indrukken. Geloof is net zo veelzijdig als de relaties die we onderling onderhouden. Er is niet één “juiste” manier om te geloven.

Geloof is echter altijd relatie en vertrouwen. Als christen heb ik begrepen dat Christus centraal staat in Gods handelen. Waar ik mijn vertrouwen in stel en hoe ik de relatie beleef is het resultaat van dagelijkse beslissingen, net als elke andere relatie.

Want de mens kijkt naar wat er voor zijn ogen is, maar de Heer kijkt naar het hart.
1Sam 16,7

Verkondiging blijft natuurlijk belangrijk. Ik kan God niet als Vader kennen tenzij ik dat uit de Bijbel leer. Ik herken geen goed nieuws in de natuur, maar alleen in de verkondiging van Gods genade. Jodendom en christendom zijn openbaringsreligies, geen natuurreligies. God maakt zichzelf bekend. Hij spreekt. Dit is niet iets dat zomaar uit iemands maag kan worden opgespoord. De Bijbel gaat veel dieper dan een algemene spiritualiteit. De levende God die in onze wereld spreekt. Zoals de schrijver van Hebreeën het zegt:

“God sprak tot de vaderen door de profeten vele malen en op vele manieren, maar in het laatst van deze dagen spreekt Hij tot ons in de Zoon, die Hij tot heerser over alle dingen heeft gemaakt en door wie Hij ook de eonen heeft gemaakt. Hij is de uitstraling van Zijn heerlijkheid en het stempel van Zijn wezen, en draagt het universum door Zijn krachtige Woord.”
Heb 1:1-3

Afleiding van het essentiële

Een gebed van overgave als methode heeft andere problematische kanten. Het is niet de weg naar God die je zelf volgt, maar een methode die iemand anders je aanbeveelt. Dat is vreemd. Als ik iemand wil leren kennen, dan moet ik die persoon direct benaderen, toch? Ik hoef de woorden voor het gesprek toch niet “op te pikken” van iemand anders? Als er een God is die deze naam waardig is, dan kent Hij ons. Het heeft geen formule nodig om Hem te benaderen. Het goede nieuws is het volgende:

“Met zijn komst verkondigt Hij als evangelie: vrede voor u die veraf bent, en vrede voor u die nabij bent, want door Hem [Christus] hebben wij beiden toegang in één Geest tot de Vader.”
Ef 2:17-18

Paulus spreekt hier over de twee groepen gelovigen in de kerk: de Joden en de volken. Er zijn geen verschillen meer. De weg is duidelijk. Er is niet langer maar één route, namelijk via Israël, maar iedereen kan God tegenwoordig rechtstreeks benaderen. Dat is wat de dood en opstanding van Christus deden. Dit maakt ook deel uit van de evangelische bediening, waarin God zich met jou en mij verzoent (2Cor 5,14-21).

Degenen die nu verwijzen naar gebeden van overgave en speciale formules leiden af van het essentiële. Ik vrees dat op websites zoals die van Joyce Meyer mensen zich meer aan haar richtlijnen vastklampen dan rechtstreeks aan Gods werk en Gods aanwezigheid. Religiositeit werkt op deze manier en het welvaartsevangelie dat het predikt zit in dezelfde breuk. Dat heeft weinig te maken met een levende relatie. Laten we opmerken dat Joyce Meyer door deze dingen tot grote rijkdom is gekomen. Religie is big business.

De onderneming van het geloof

De essentie ligt niet in formules, in een geloof in succes en in een welvaartsevangelie of in speciale “bemiddelaars tussen God en mensen”. De essentie ligt in de relatie met de levende God waarvan de Bijbel getuigt. We hebben geen andere bemiddelaar nodig dan Jezus Christus. We kunnen van Hem leren. Door Hem hebben we directe toegang tot de Vader.

“Want God is Eén, zo is er ook Eén middelaar tussen God en mensen, de mens Christus Jezus, die Zichzelf geeft als plaatsvervangend losgeld voor allen, als een getuigenis van Zijn eigen verlossingen, waarvoor Ik [Paulus] werd aangesteld als heraut en apostel (ik spreek de waarheid, ik lieg niet), leraar van de volken in kennis en waarheid.”
1Tim 2:5-7

De uitdaging van het geloof is dit: Om deze relatie met God aan te gaan, door Christus Jezus. Met of zonder gebed van overgave. Op deze manier kunnen we het mysterie van geloof op een solide basis plaatsen.

0