Denk je? En zo ja, wat heeft dat voor jou gedaan? Ben je een minnaar geworden? Ik weet zeker dat je veel mensen kent die niet weten wat ze met zulke vragen aan moeten. Sommigen geloven en vertrouwen God, anderen niet. Sommigen voelen zich geliefd en zijn geliefden geworden, terwijl anderen worstelen met zichzelf, met de wereld en met God. Hoewel we weten dat God op een dag “alles in allen” zal zijn (1Cor 15:28), is het duidelijk dat we nog ver verwijderd zijn van deze vervulde eenheid. De doeltoestand verschilt onvergelijkbaar van de werkelijke toestand.
De genadeloze realiteit
Onze ervaring in deze wereld kan inderdaad in schril contrast staan met de ervaring van het geloof. Ik bedoel hier geen gevaarlijke situaties uit het echte leven, maar persoonlijke ervaringen in deze wereld, zelfs in “beveiligde” omstandigheden. Het kan een genadeloze realiteit zijn die harder drukt dan jij of ik kunnen verdragen. Hoe gaan we ermee om? We hebben de keuze om onze pijn en die van de wereld te blokkeren of om ze in geloof en in de liefde van God tegemoet te treden en zo getransformeerd te worden.
Het blokkeren van de realiteit, de sensatie in dit leven, kan leiden tot een ontsnapping. Het afstompen van gevoelens op welke manier dan ook maakt er deel van uit. Voor sommigen kan het een religieuze ontsnapping worden, namelijk de ontsnapping in hun eigen geloofswereld, hun eigen overtuiging, die zogenaamd veiliger of zelfs dichter bij God is. Dat laatste is natuurlijk onzin, want alles is van Hem, door Hem en tot Hem(Rom 11:36). We kunnen niet “dichter bij God komen” of “ver van Hem zijn”. Omstandigheden, van welke aard dan ook, kunnen hooguit onze eigen gevoelens op een verkeerd spoor zetten (Handelingen 17:27-29). (Notitie voor mezelf: controleer je eigen gevoel).
De dramadriehoek
Een ontsnapping aan de eigen angst, de eigen ervaringen, het eigen gebrek aan vrijheid, de eigen angst, kan ook andere vormen aannemen: Je trekt je terug en zet hoge muren op om jezelf te beschermen en staat niet meer open voor ontmoeting en aanraking van welke aard dan ook. Of je geeft anderen de schuld van je eigen ellende: De ex-partner, het bedrijf, de overheid, de ouders, de kerk, de “foute gelovigen”, de anderen.
De compartimentering kan ook plaatsvinden in speciale leringen, orthodoxie of in samenzweringstheorieën. Of man/vrouw zoekt zijn toevlucht in steeds nieuwe relaties als pijnstilling wanneer men niet alleen kan zijn. Misschien verhindert verslavend gedrag op één gebied je om een vrij en vervuld leven te leiden. Ik ben zelf zeker niet vrijgesteld van deze vragen. Logischerwijs rijst er een andere vraag: Wat zijn de redenen voor dit gedrag en hoe kan men anders en meer levensbevestigend leven?
Het is altijd hetzelfde spel. Je staat in een dramadriehoek van slachtoffer (ikzelf), dader (de anderen) en een redder (de nieuwe partner, God, Jezus, het nieuwe dieet of een ideologie), waarbij de rollen in alle relaties soms ook kunnen veranderen. Niemand is vrij in zulke relaties. Alle betrokken partijen zijn het eens over het spel. Het ontsnappen aan de eigen realiteit, aan de eigen pijn, dat is het echte thema. De illusies over hoe deze pijn te vermijden zijn secundair.
Deze dramadriehoek kan dus niet getransformeerd worden. Je kunt alleen uit deze verstrikkingen komen. Daarna kan men verantwoordelijk, liefdevol en genadig met zichzelf omgaan. Pas dan begint de transformatie en een nieuwe levenservaring.
Worstel je nog of kun je al liefhebben?
Natuurlijk zijn er opvattingen die elke religie alleen interpreteren binnen het kader van de dramadriehoek, en God altijd zien als een “redder” in de zin van de dramadriehoek. Dit kan inderdaad gebeuren, maar alleen als een ontsporing. Omdat ik denk dat dat niet klopt. De God zoals beschreven in de Bijbel is nooit in een afhankelijkheid zoals voorgesteld door de dramadriehoek. De Bijbel leidt ons ook niet in een afhankelijkheid, maar wil ons leiden naar een volwassen zelf, waarin mensen zelfstandig leven en de vrijheid van Christus ervaren (Gal 5:1). God redt niet alleen van mijn pijn. God is geen troost voor mijn onverloste zelf. Hij wil ook niet dat ik in mijn pijn blijf steken. De Bijbel spreekt eerder zo: “Als God voor ons is, wie zal dan tegen ons zijn?” (Rom 8:31). Dit is de ultieme aanmoediging om eindelijk iets te veranderen. Het evangelie stelt ons in staat om dit te doen.
Het gaat om een compleet nieuwe uitgangspositie. Dat is precies het goede nieuws. Een dramadriehoek heeft hier niet in voorzien. De werkelijkheid is veranderd, maar het wordt aan mij overgelaten om me ermee bezig te houden, om er “rekening mee te houden”, zoals Paulus vaak zegt in Romeinen. Het gaat niet over een andere vorm van de dramadriehoek, alsof het slechts een variant is, maar over een relatie in vrijheid. God nodigt ons uit om uit onze dramadriehoek te stappen, om alleen op pad te gaan en onszelf toe te staan om als geliefden getransformeerd te worden, zodat we uiteindelijk ook geliefden kunnen worden.
Opgroeien
Niet elke vlucht hoeft trouwens een religieuze vlucht te zijn en een levend geloof heeft helemaal niets te maken met een vlucht. Ze worden alleen vaak verward. Dit zorgt voor kramp in plaats van kracht en frustratie in plaats van plezier. Een bevrijde mensheid en een bevrijd christendom horen bij elkaar. Het een zonder het ander heeft geen toekomst. Daarom wordt ons verteld dat we moeten opgroeien in geloof (Ef 4:11-16, vgl. 1Cor 13:10).
In deze context is het opvallend: Wanneer de Bijbel spreekt over dit “opgroeien”, gaat het altijd over liefde. Meer hierover in het tweede deel van dit artikel.
