Kunstmatige intelligentie is in opkomst op alle gebieden van het leven. Dit is niet slecht en niet nieuw en zeker geen reden om in een shocktoestand te raken of de apocalyps op te roepen. Omgaan met ontwrichtende nieuwe technologieën is in het begin vreemd, maar we hebben het als samenleving al vaak gedaan. Auto, telefoon, televisie, mobiele telefoon, internet – ze hebben allemaal verstrekkende gevolgen gehad. Vandaag is het de beurt aan kunstmatige intelligentie.
Wanneer computers de pastor vervangen
In Duitsland werd onlangs de eerste dienst gehouden waarbij de voorganger werd vervangen door ChatGPT. In een rapport staat:
“Hij verscheen voor de congregatie in de gedaante van een bebaarde, donkerhuidige man. Neuropastor preekte voor 300 parochianen. Naar verluidt behoren ook de preektekst, muziek en gezangen tot het auteurschap van intelligente machines.”
Bron: futuriq.de
De “bebaarde, donkerhuidige man” werd geprojecteerd op een scherm alsof het een live-uitzending was. Het was een primeur, maar verdere ontwikkelingen zullen plaatsvinden. Vandaag de dag is er al een tekort aan voorgangers. Hoe zou een kerk van de toekomst eruit moeten zien? Er zijn al live uitzendingen bij veel evenementen, ook in kerken. Als er nu in plaats van een live-uitzending een preek wordt gehouden door een AI-chatbot, zou je daar dan mee verder kunnen?
Met de snelheid van verandering is het niet langer voldoende om te denken “Ik luister liever naar een mens”, zelfs als dat waar is. Voor veel mensen zal het door leeftijd, afstand of anderszins niet meer mogelijk zijn om naar de gewenste dienst te komen. Als een tv-uitzending of YouTube “acceptabel” is, waarom zou een preek door een ChatBot dat dan niet zijn?
Ik beweer hier niet de waarheid te kennen, noch de sleutel tot kennis te bezitten. Dat betekent niet dat ik deze ontwikkelingen goedkeur, maar ook niet dat ik ze ontken. Nadenken over deze ontwikkelingen kan niet op een oude manier, omdat zulke ideeën en mogelijkheden nog niet bestaan. Bedenk dat televisieprogramma’s ook kunnen worden opgeslagen en later opnieuw kunnen worden bekeken “out of the box”. Niets werkt al heel lang zonder digitale formaten.
Zal kunstmatige intelligentie een nieuwe religie vestigen?
Er zijn al de eerste stemmen en pogingen om een eigen god te creëren uit kunstmatige intelligentie. Of is het dat juist niet? Want kunstmatige intelligentie wordt al verondersteld in veel opzichten beter te zijn dan wij. Als kunstmatige intelligentie zich zo snel blijft ontwikkelen als tot nu toe, zullen mensen er dan niet alleen door gefascineerd zijn, maar ook in vrome nederigheid op hun knieën gaan?
In het boek “The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy” beschrijft auteur Douglas Adams dat mensen een computer bouwden om het antwoord op het leven, het universum en alles te berekenen. Er waren series op televisie en een film over dit cultboek, waarvan hier een fragment is.
Douglas Adams koos willekeurig het antwoord “42”. Het antwoord heeft geen betekenis, ook al heeft het in de populaire cultuur een cultstatus bereikt. Wat Douglas Adams hier schetst is iets waar we vandaag de dag in de realiteit mee te maken hebben, namelijk dat er machines opstaan die we om informatie en advies kunnen vragen.
Juist deze eigenschap van kunstmatige intelligentie, dat het ook antwoorden kan geven, is veel concreter dan de antwoorden die uit de Bijbel worden gehaald. Daar gaat het om interpretatie en er zijn niet altijd antwoorden. Degenen die de Bijbel lezen, vragen stellen en hopen op antwoorden moeten vaak lange tijd worstelen met God en de werkelijkheid. Dus stel je voor dat je een ChatBot vragen kunt stellen in vrome nederigheid, en dat je daadwerkelijk antwoorden krijgt. Of deze antwoorden juist zijn en of ik er iets mee kan, is een ander hoofdstuk.
Van SantO, een katholieke robot, tot Robo Rabbi, een door kunstmatige intelligentie beïnvloede chatbot, er zijn veel verschillende toepassingen die vandaag de dag al worden gebruikt en verder ontwikkeld.
Waarom doen we het?
Geloof hoort niet “blind” te zijn, maar veel mensen gebruiken geloof precies op deze manier, namelijk als een manier om aan de werkelijkheid te ontsnappen. Het “voordeel” wordt dan gezien in de “rest”. Het vereenvoudigen en vastleggen van het wereldbeeld helpt in het dagelijks leven. De stortvloed aan informatie wordt door iedereen vereenvoudigd met een interpretatie. Dit heeft slechts in beperkte mate te maken met christen zijn, maar we kunnen ons wel bewust zijn van zulke effecten, vooral zodat we leren onderscheiden wat van blijvend belang is in het leven en het geloof – en wat niet.
Deze ontwikkeling laat eerder zien wat we als religieuze houding in het dagelijks leven willen uitdragen. Het laat onophoudelijk zien dat we allemaal zijn gezwicht voor projecties die we van God, de wereld en vele andere dingen maken. We zien dit in verschillende kerken, verschillende leringen en nu ook hier in toepassingen van kunstmatige intelligentie.
Waarom doen we het? Willen we “vroom” zijn zonder te weten wat we doen? Of willen we ons geloof bewust vormgeven, maar ook bewust leren begrijpen? Deze vragen zijn niet irrelevant omdat ze ons uitdagen om na te denken over onze eigen aannames.
In een eerder bericht heb ik er ooit op gewezen dat God niet religieus is. Alleen mensen zijn religieus. Als we overwegen of een chatbot in een kerk kan praten, zijn we vooral bezig met onze eigen religiositeit. Maar dat heeft helemaal niets te maken met een waarheid. Daarin kunnen we aangeven dat we zo’n religieuze discussie of leiding leuk of niet leuk vinden. We kunnen ervoor of ertegen kiezen, of de mogelijkheden langer overwegen. Ik denk dat we dit bijna op dezelfde manier doen als we een voorganger voor de kerk kiezen in de hoop dat hij ons verder zal leiden.
Geschil
Het is logisch dat veel mensen onzeker zijn door deze snelle ontwikkelingen en uitdagingen. Sommigen zullen denken dat ze zich er niet mee bezig hoeven te houden en het aan de volgende generatie overlaten. Anderen zullen ineenkrimpen of zich beroepen op de apocalyps (beide zijn vergelijkbaar). De vlucht in apocalyptische beelden lijkt erg op een samenzweringsgeloof. Misschien herkennen we hierin onze eigen angst om over deze wereld te oordelen.
Yuval Harari, een beroemde Israëlische auteur, acht het mogelijk dat kunstmatige intelligentie binnen afzienbare tijd een nieuwe en geheel eigen “Bijbel” kan produceren(bron).
Natuurlijk is dit een begrip, zowel van de huidige Bijbel als van de mogelijkheden van kunstmatige intelligentie. Dit begrip staat misschien haaks op mijn eigen begrip, maar het laat zien hoe mensen een uitbreiding van kunstmatige intelligentie in religies wereldwijd zouden kunnen zien.
Verdieping
- Heb je ooit over deze dingen nagedacht of ben je ermee geconfronteerd?
- Deel het onderwerp met vrienden en geef redenen voor je huidige inzicht.
- Hoe voelt deze ontwikkeling voor jou? Wat is je spontane reactie hierop? Wat ontbreekt er aan inzicht?
- In een vergelijking: De missieverklaring voor deze bijdrage is een illustratie. Is dit beter of slechter dan een foto? Of als de ontmoeting met een echt persoon? Bespreek.
