Ik heb de lezers van de nieuwsbrief gevraagd om mij een antwoord te sturen op deze vraag “Heeft de Bijbel het antwoord op alle vragen?”. Er waren enkele reacties, maar het is geen representatieve enquête. Maar heel veel dank aan iedereen die heeft geschreven!

Het viel me op dat niemand de vraag direct met “ja” of “nee” beantwoordde. De feedback ging eerder over persoonlijke geloofsgetuigenissen en persoonlijke inzichten. Dit laat misschien zien dat we liever antwoorden vanuit onze eigen ervaring.

In een eerdere post schreef ik al eens mijn persoonlijke korte samenvatting op deze vraag (“Is de Bijbel het antwoord op alle vragen?”). Hier wil ik graag wat differentiatie in het antwoord brengen.

Deze verklaring drukt vooral uit dat geloof ervaren wordt. Men leert dat de Bijbel waar en betrouwbaar is.

Hier wordt de ervaring ontleend “aan Jezus’ woorden”, dus door de Bijbel te lezen ontvangt men de bemoediging. Of de Bijbel alle antwoorden heeft, wordt hier ook niet direct gezegd, maar de feedback had het erover dat mensen de bemoediging kregen die ze “voor zichzelf” nodig hadden. Dat is misschien het enige antwoord dat gegeven kan worden: Voor mij als christen en voor mijzelf biedt de Bijbel het antwoord op alle vragen die voor mij belangrijk zijn.

De extreme projectie op de Bijbel

Zelf dacht ik echter ooit dat de Bijbel overal een antwoord op had. Met deze geloofshouding dacht ik ooit de waarheid van de Bijbel, de grootheid van God en de mogelijkheden van begrip een dienst te bewijzen. Maar ik heb ze een slechte dienst bewezen. Als ik eenmaal van mezelf inzie dat ik niet alle antwoorden heb, hoe kan ik dan beoordelen of iets anders “alle” antwoorden heeft? Ik realiseerde me dat beweren dat “de Bijbel overal een antwoord op heeft” ofwel van (mijn) onwetendheid getuigt, ofwel dat ik een bedrieger ben die zichzelf in Gods positie plaatst.

Alleen God staat boven alles, zoveel was duidelijk. Maar degenen die denken dat de Bijbel het antwoord op alle vragen heeft, verplaatsen eigenschappen van God naar het boek. Dit is problematisch. Men schrijft de goddelijkheid van God toe aan de Bijbel. Het is een extreme projectie.

Zulke dingen gebeuren niet alleen onder christenen. Ik heb ook zinnen van moslims gelezen als “De Koran heeft het antwoord op alle vragen”. Het lijkt er dus op dat het meer te maken heeft met een bepaalde manier van kijken dan met de werkelijkheid. Vandaar de vraag: Wat zijn de grenzen van onze aannames? Waar vertrouwen we dankbaar op de uitspraken van de Bijbel? En: De Bijbel zelf zegt nergens dat hij het antwoord heeft op alle vragen. Waarom projecteren sommige mensen absolute uitspraken op een boek?

Het doel van dergelijke vragen is louter zelfreflectie. Dit is belangrijk zodat we het beter begrijpen en niet verdwalen in onze eigen veronderstellingen.

Tussen persoonlijke kennis en algemene geldigheid

Een persoonlijke verklaring moet de juiste erkenning krijgen. Het is echter anders wanneer iemand een algemene geldigheid voor de Bijbel verklaart, alsof de Bijbel een wetboek voor de hele mensheid zou zijn, een geschiedenisboek dat geldig is voor de hele geschiedenis van de wereld of een wetenschappelijke studie die bedoeld is om alles wat zichtbaar en onzichtbaar is te verklaren.

Het lijdt geen twijfel dat er uitstekende observaties in de Bijbel staan. Deze zullen over het algemeen consistent zijn met wetenschappelijke bevindingen. Goede observaties stellen echter niet vast dat de Bijbel “daarom” een wetenschappelijk werk is. Want dat is het niet. De taak van de Bijbel is niet om de wereld te verklaren, maar om God en de mens in relatie tot elkaar te zien. Meer over dit onderwerp in het artikel “Is de Bijbel betrouwbaar?

De Bijbel is een boek over relaties in een historische context. De vraag “Heeft de Bijbel overal een antwoord op?” moet daarom gezien worden in de context van de taak van dit boek. Helaas laat dit veel andere kwesties onaangeroerd. Zo’n uitspraak is niet “liberaal” of “gevaarlijk” – zoals ik soms hoor – maar “nuchter” en “noodzakelijk”.

De Bijbel is een boek over relaties in een historische context.

Degenen die de Bijbel in een hoek duwen waarvoor hij nooit gegeven is, kunnen alleen maar teleurgesteld worden. De Bijbel spreekt over schepping, kan men stellen. Het bewijst deze schepping echter niet. Er is een verschil. De Bijbel geeft geen antwoord op wetenschappelijke vragen. Hun doel was niet om de schepping te verklaren, maar om deze wereld waarin wij leven in verband te brengen met Degene van wie alles is geschapen. Wat dit betekent wordt niet verklaard door een fysieke schepping en misschien waren de fysieke processen nooit het onderwerp van Genesis. Ik ontken deze processen niet, maar erken alleen dat dit geen wetenschappelijke beschrijving is. Veel belangrijker is de vraag: Wat wil de tekst overbrengen? Dus degenen die gefixeerd zijn op wetenschappelijke punten (bijvoorbeeld: pro of contra “schepping”) herkennen de bijbelse verklaring niet, die is bedoeld om relaties te leggen.

Vanuit het gezichtspunt van de waarnemer

Een ander punt betreft de bijbelse verhalen zelf. Bijna zonder uitzondering zijn ze gemaakt vanuit een menselijk perspectief. Een man staat buiten zijn tent en kijkt omhoog naar de sterrenhemel. Wat waar is vanuit dit gezichtspunt is niet noodzakelijk waar in werkelijkheid. Het is waar als een observatie, maar nergens is het in strijd met de wetenschap. Er is dus geen reden om een conflict te creëren.

In de Handelingen van de Apostelen lezen we over schepelingen, die merkten “dat land op hen toekwam” (Handelingen 27:27). Kwam het land echt dichterbij? In werkelijkheid zal waarschijnlijk het omgekeerde waar zijn geweest – het schip naderde het land. De zeelieden zagen er echter precies het tegenovergestelde uit, alsof het land naar hen toe kwam.

Waarheid realiseren

Veel van wat ons leven bepaalt, vindt plaats in de sfeer van persoonlijke ervaring. Hier wordt waarheid “erkend” en deze waarheid maakt “vrij”. Het is wat er gebeurt in een levend geloof. Zie het als een transformerende ervaring die concreet kan worden in geloof. Het is alsof de hemel opengaat en je beseft waar het in de kern om gaat – dat je persoonlijk bedoeld bent. Echt geloof groeit uit zulke ervaringen.

Wie de Bijbel als waar erkent, daaruit afleidt wat goed is, wat de moeite waard is, wat betrouwbaar lijkt, staat daarin niet alleen. We delen ons vertrouwen en geloof met anderen die vertrouwen en geloven. Maar laten we ons hier afvragen: Heeft de Bijbel daarmee ineens ook het antwoord op alle niet-persoonlijke vragen? Natuurlijk niet. Dit is helemaal niet mogelijk, omdat het nooit de bedoeling van de Bijbel is geweest om “een antwoord op alle vragen” te bieden.

Paulus kon schrijven “Tot nu toe weet ik alleen van breuken …” (1Cor 13,12). Dit besef maakt deel uit van een gezonde levenshouding. We hoeven de Bijbel niet te verdedigen met absolute beweringen waarover de Bijbel zelf niets schrijft.

Toch is het meer dan gerechtvaardigd om de waarheid die is bereikt en erkend als bevrijdend te omschrijven. Want als we herkennen hoe God in Christus werkt, kan dit ons in vrijheid brengen. Dit is niet alleen een echte ervaring, maar ook het verklaarde doel van onze roeping. Net zoals Paulus getuigt:

“In vrijheid heeft Christus ons bevrijd. Sta daarin vast…”
Gal 5:1

Dit is ook het doel van de Bijbel: mensen vrijmaken voor een ontmoeting met God en volgens Zijn genade. Het is een direct gevolg van de verkondiging. Dit zijn de vragen waarop de Bijbel daadwerkelijk een antwoord heeft.

Geen aanspraak op absoluutheid, maar een doel voor ogen

Als iemand zegt dat de Bijbel het antwoord is op alle vragen, dan zegt hij daarmee in de eerste plaats iets over zichzelf.

Beweren dat de Bijbel alles in het universum beschrijft en in vergelijking daarmee “het ultieme antwoord op het leven, het universum en alle dingen” heeft, is het punt van de Schrift missen. De waarde van de Bijbel ligt niet in de Bijbel zelf, het is geen orakel, geen allesomvattend verslag van welke – biecht, voor “alle” – onderwerpen dan ook. Maar de Bijbel heeft een reden voor zijn bestaan en, bovenal, een doel. De Bijbel spreekt over verschillende doelen en “tussendoelen”. We kunnen nadenken over het doel van God en dat is belangrijk. Maar is er ook een doel voor ons? Kunnen we ergens afleiden wat de Bijbel voor ons moest doen?

De apostel Paulus beschrijft dit doel bijvoorbeeld op deze manier:

“De hele Schrift is door God geopenbaard en is nuttig voor onderricht, berisping, correctie en vorming in de rechtvaardigheid, opdat de mens Gods wordt voorbereid en toegerust voor alle goed werk”.
2Tim 3:16-17

Hij schreef aan de kerk in Rome:

“Want al wat vroeger geschreven is, is tot ons onderricht geschreven, opdat wij door volharding en verzekering der Schriften vertrouwen zouden hebben.”
Rom 15:4

Het doel van de Bijbel is niet om op alles een antwoord te geven, maar de Schrift kan de gelovige kracht geven, hem toerusten voor goede werken en concrete bemoediging geven voor het leven. Dit brengt ons terug bij de enquête en de ingezonden getuigenissen, want dit is precies hoe ik feedback kreeg op mijn vraag.