Is jouw hart ook groot geworden?

De dramadriehoek wordt opgeroepen in vrome overtuigingen die rechtstreeks uit de Bijbel komen. Hier vind je teksten die suggereren dat er vervolgers, slachtoffers en redders zijn. Het gaat over contrasten die je leest en die je nu interpreteert volgens je eigen angst. Simpel gezegd: het gaat over de goeden en de slechten, over onszelf en de anderen. Er is een verschil tussen de twee, dat past bij een compartimenterings- en angstvermijdingsstrategie. De Bijbel wordt geïnterpreteerd als beperkend en begrenzend. Dat hoeft natuurlijk niet, maar het is een manier om naar de Bijbel te kijken die helaas heel gewoon is. Zelfs als zulke gedachten niet overheersen in een gemeenschap, klinken onzekerheden vaak door in de hoofden van mensen, leden, gelovigen. Onzekerheden leiden tot angst en een beperkende levenshouding.

Paulus hield zich hier ook mee bezig toen hij aan de Korintiërs schreef:

“Is jouw hart ook wijd geworden? Je bent niet vernauwd in ons, maar je bent vernauwd in je binnenste! In ruil daarvoor (zoals ik tegen kinderen zeg) zullen ook jullie wijd worden!
2Cor 6:11-13

“Word wijd!” is de gezonde oproep tot verandering en het gezonde beeld dat de Bijbel ons voorhoudt. Niet de Bijbel is beperkend, maar wijzelf kunnen beperkend zijn. De aanmoediging van de Schrift gaat in de tegenovergestelde richting van iemands eigen angstvermijdingsstrategieën.

De dramadriehoek uit de Bijbel lezen

De dramadriehoek leeft van dit spel met achtervolgers en slachtoffers. Vertaald naar een geloofsbegrip gaat het over “fout” en “goed”, over “wij” en “de anderen”. Waar kun je dat lezen? Natuurlijk, uit deze passages blijkt dat er een verschil is.

Jezus wees zijn discipelen eens op dit contrast:

“Ik heb hen Uw Woord gegeven en de wereld haat hen omdat ze niet van de wereld zijn, net zoals ik niet van de wereld ben. Ik vraag U niet om hen uit de wereld te halen, maar om hen te redden van het kwaad. Zij zijn niet van de wereld, net zoals ik niet van de wereld ben. Heilig hen in Uw waarheid: Uw Woord is waarheid.”
Johannes 17:14-17

Dit zijn duidelijke woorden. Laten we nu proberen de interpretatie te begrijpen vanuit het perspectief van de dramadriehoek.

De tegenstelling hier gaat over Jezus en de discipelen aan de ene kant en de wereld aan de andere kant. De “wereld” haat de discipelen omdat ze niet “van de wereld” zijn. Ik lees zoiets als een xenofobie van de wereld tegenover de discipelen, dat wil zeggen een angst voor de onbekende volgelingen van Jezus. Het probleem ligt duidelijk bij deze wereld.

In vrome geloven is het beeld echter omgekeerd. Het beeld wordt geherinterpreteerd en het is niet langer een probleem van de wereld, maar de wereld zelf wordt een probleem, namelijk voor de gelovigen. Er is een conflict tussen de gelovigen en de “boze” wereld. Gelovigen behoren niet tot de wereld, maar moeten zich verre houden van de wereld, omdat de wereld “slecht” of “zondig” is. Maar juist zo’n conclusie wordt niet ondersteund door de bijbelse passage. Hier wordt een interpretatie uitgevoerd vanuit het perspectief van de dramadriehoek.

Vergif voor de geest

Conclusies zoals hierboven kort geschetst zijn vergif om over na te denken. Het is nooit een goed idee om onze eigen gedachten op de Bijbel te projecteren. Het tegengif voor zo’n verkeerde interpretatie zou worden gegeven: We moeten niet verder denken en overwegen dan wat er geschreven staat (1Cor 4,6).

Tegelijkertijd wijst deze uitnodiging van Paulus ons in een genezende richting. De implicatie is problematisch, niet de Bijbel zelf. Het is alsof een echt medicijn verkeerd gebruikt is, zodat het vergif werd. De Bijbel is niet beperkt, maar we kunnen hem wel zo interpreteren. Dan wordt het medicijn verkeerd toegepast. Je zou kunnen zeggen dat we terug moeten gaan naar de bijsluiter en de juiste toepassing moeten leren.

Wat zegt de Bijbeltekst?

Jezus spreekt over dit verschil in de tekst omdat de discipelen iets hebben dat de anderen om hen heen niet weten. De discipelen hebben de woorden van Jezus opgepakt. Deze ervaring heeft haar leven een nieuwe richting gegeven. Geïnspireerd door het vooruitzicht van het “koninkrijk van de hemel” staan de discipelen in de wereld met een andere verwachting. Het is begrijpelijk dat dit verschil een reactie uitlokt. Dat is heel normaal. We tikken toch allemaal een beetje anders en wanneer we geïnspireerd worden door nieuwe ideeën die ons leven een positieve richting geven, kan dit bij anderen angst en consternatie of defensiviteit veroorzaken. Dat is een observatie.

Wat hier doorslaggevend is, is hoe Jezus hiermee omgaat in gebed. Hij erkent de verschillen, maar zegt nu: “Ik vraag u niet [Gott] om hen uit de wereld te halen, maar om hen te bewaren voor de boze”. Interessant: Jezus kijkt niet naar een ontsnapping uit de wereld, maar naar een proeftijd in de wereld. Zij die hun vertrouwen op God stellen worden zeker niet door iedereen begrepen. Maar dat betekent niet dat we de wereld moeten ontvluchten. Jezus’ toespraak wijst in de andere richting:

“Zoals U Mij de wereld hebt ingestuurd, stuur Ik ook hen de wereld in.”
Johannes 17:18

Verbazingwekkend: Jezus leidt ons niet naar een vlucht uit de wereld. De wereld ontvluchten heeft niets met geloof te maken. Zij die zichzelf opsluiten in een stil kamertje met hun geloof en vermeende kennis leven niet beter, alleen eenzamer. Jezus stuurde zijn discipelen de wereld in. “Wereld”, dat betekent in de directe context van deze bijbelse passage: het Joodse volk, de Joden in Israël. “Wereld” is dus niet “de aardbol”, en er is hier geen missionaire gedachte. Het contrast blijft heel eenvoudig in de context: er zijn mensen die “het woord” van Jezus hebben gehoord en aangenomen. De wereld, dat zijn de anderen die het niet zo zien.

De dramadriehoek verlaten

Als de Bijbel wordt geïnterpreteerd in termen van de dramadriehoek, dan is er maar één oplossing voor bevrijding: eruit stappen. Niet om uit het geloof te stappen, niet om uit de God-relatie te stappen, maar om uit deze gebrekkige, beperkende interpretatie te stappen.

Als dat de enige interpretatie is die je tot op dat moment kent, kan het voelen alsof je je houvast verliest. Hier wil ik mensen aanmoedigen om de beperkende, niet-levensvatbare interpretaties achter zich te laten en zich opnieuw met de Schrift bezig te houden. Mijn eigen ervaring is dat deze interpretaties niets met de Bijbel te maken hebben. Het zijn ideologische benaderingen die de draak steken met de bevrijdende boodschap van het evangelie. Maar dat moet je eerst ontdekken.

Wat stond er voor Jezus’ ogen?

Jezus zegt dit gebed in Johannes 17 voordat Hij de kruisweg gaat. Er liggen roerige tijden in het verschiet. Waar heeft Jezus het dan over in de context? Wat is Zijn doel? Hoe gaat Hij te werk? Er is dit verschil tussen de “wereld” en de “discipelen”.

“Voor hen heilig Ik Mijzelf, opdat ook zij in waarheid geheiligd worden. Maar niet alleen voor dezen bid Ik U, maar ook voor hen die in Mij geloven door hun woord, opdat zij allen één zijn; zoals Gij, Vader, in Mij zijt en Ik in U, zo mogen ook zij in Ons zijn, opdat de wereld gelooft dat Gij Mij gezonden hebt.”
Johannes 17:19-21

Jezus ziet deze wereld, maar zijn blik kijkt ook verder. Hij heeft een doel voor ogen en ziet hoe Zijn leven een impact heeft op de levens van de discipelen. Hij heeft Gods doel voor ogen en is tegelijkertijd helemaal bij zichzelf. Dit is wat geloof doet: vertrouwen op een doel, vertrouwen op een grotere realiteit, maar zonder verlies van actualiteit. Voor Hem maakt deze wereld deel uit van een grotere context. Jezus heeft een relatie met God, Zijn Vader. Het is vanuit deze relatie dat Hij hier spreekt. Hij stuurt zijn discipelen de wereld in, maar niet zonder steun. “Voor hen heilig Ik Mijzelf, opdat ook zij in waarheid geheiligd worden.”

Heilig is hij die in relatie staat met God. Gelovigen worden heiligen genoemd (bijv. Mt 27,52, Hand 9,13, Rom 1,7). Er is geen werkverklaring van heiligheid van een kerk, maar er zijn mensen die een relatie met God aangaan. Heilig is niet wie foutloos is, maar wie in die relatie en verbinding staat. Jezus zegt: “Voor hen heilig ik mijzelf”. Hij leeft uit wat Hij in de discipelen wilde zien. “Opdat ook zij in waarheid geheiligd worden.” Uit deze context blijkt hoe Jezus verbonden was met zichzelf en ook met zijn God en Vader. Dat is het tegenovergestelde van compartimentering. Jezus had een relatie. Juist hierdoor kon Hij ook volledig bij Zijn discipelen en hun taak zijn. Uit relatie komt relatie voort. Heiliging volgt op heiliging. Zij die de waarheid leven, stellen anderen ook in staat om dat te doen. Geloof leidt tot geloof (vgl. Rom 1:17).

Geliefd zijn

In hetzelfde gebed besluit Jezus met de woorden:

“Rechtvaardige Vader, de wereld heeft U niet gekend, maar Ik heb U gekend; en dezen hebben gekend dat Gij Mij gezonden hebt. Ik heb hun Uw Naam bekend gemaakt en zal die bekend maken, opdat de liefde waarmee Gij Mij liefhebt in hen zij en Ik in hen.”
Johannes 17:25-26

Jezus bestempelde de wereld niet simpelweg als “vijandig”. Dat staat hier niet eens ter discussie. Maar hij ziet de noodzaak om lief te hebben. De Vader houdt van Jezus. Hij is een geliefde (Mt 3:17, Mt 17:5, 2Pet 1:17 enz.). Dit is precies wat de discipelen moeten ervaren als ze de wereld in gaan. “Opdat de liefde waarmee Gij Mij liefhebt in hen zij, en Ik in hen.” Dat dus! Dat is het verklaarde doel en laat de verbinding zien.

Word een minnaar

Nu zou je kunnen denken dat alle liefde altijd van buitenaf komt, dat we daarom “aan het infuus van Gods liefde hangen”. Niet weinig gelovigen zien dat zo. Het is een verschrikkelijke toestand die het best omschreven kan worden als “Ik mag dan niet van mezelf houden, maar God houdt tenminste van mij”. Je hebt een zelfbeeld dat gekenmerkt wordt door afwijzing en afhankelijkheid. Als slachtoffer van de wereld en het eigen onvermogen, als een zogenaamd onwaardig, ongeliefd, zichzelf niet accepterend mens, reik je uit naar God als Redder, maar tegelijkertijd blijf je volharden in zelfverwerping. Wie altijd slachtoffer blijft, kan niet vrij worden. Dat is walgelijk.

Zo’n slachtofferhouding kan voortkomen uit de persoonlijke omgeving, uit de familie en uit eigen ervaring. Maar, zoals beschreven in dit artikel, het kan ook uit de theologische omgeving komen. Het oplossen van dergelijke verstrikkingen kan alleen slagen als we kijken, uit deze spelletjes stappen en leren om volledig lief te hebben wat we zien. Hier liefhebben betekent: Integreren, transformeren, uitlijnen, genadig zijn met jezelf. Liefdevoller worden betekent dan ook dat we anderen helpen om zich te transformeren, dat we genade tonen en in liefde alles laten groeien tot Hem die het hoofd is (Ef 4:15). Er zijn veel mensen die erop uit hebben durven trekken, die reizigers zijn geworden, die nieuwe horizonten hebben ontdekt.

Er zijn veel mensen die erop uit hebben durven trekken, die reizigers zijn geworden, die nieuwe horizonten hebben ontdekt.