De christelijke omgeving herkennen

Degenen die op gespannen voet staan met de Kerk, doen dat misschien vanwege de ervaringen die ze hebben opgedaan. Ik heb zelf veel gebondenheid ervaren in de vrije kerken. In de nationale kerken daarentegen stond ik altijd perplex van de uitspraken in de Bijbel. Geen van beide lijkt me erg nuttig om gezond in het leven te staan. Als ik met kerken worstel, heeft dat ook met mij te maken. Waarom sta ik in de kerk of waarom blijf ik daar als het me niet meer past? Word ik in mijn gemeenschap aangemoedigd om te groeien, om volwassen te worden? Wordt de ontwikkeling van mijn menselijkheid net zo gesteund als die van mijn christendom? Of heb ik de (vrije) kerk verlaten maar doet het nog steeds pijn?

Helaas is er niet altijd begrip voor groei in gemeenschappen. Het wordt vooral problematisch wanneer overtuigingen gevoed worden vanuit de dramadriehoek. Dit uit zich in verwachtingen van de leden en in beoordelingen van deze wereld. Als de wereld de vervolger wordt en de kerk de redder die zich tot jou keert als slachtoffer, dan wordt hier de dramadriehoek gevierd. Maar als ik geen slachtoffer wil zijn, dan pas ik waarschijnlijk helemaal niet in het kerkelijke concept, of beter gezegd in het geloofsbegrip van deze of gene kerk.

De vrome verpakking van de dramadriehoek

Dit tweede deel van het artikel gaat over de vrome verpakking van de dramadriehoek. Mensen kunnen hun eigen angst in het leven overbrengen op hun eigen overtuigingen en deze angst vervolgens bindend verklaren voor anderen onder het mom van het goddelijke. Je kunt echter niet vanuit je eigen huiver besluiten tot een “algemeen geldig geloofsbegrip”, meer precies tot de gemeenschap. Als men dit doet, zal de gemeenschap anderen opnieuw in angst gevangen houden. Slachtoffers, daders en helpers komen naar voren en de gemeenschappelijke ervaring wordt een spel in de dramadriehoek. Ik heb de indruk dat in veel – vooral vrije kerkelijke – gemeenschappen de dramadriehoek deel uitmaakt van de identiteit.

Zij die de indruk hebben dat God hen niet aardig vindt, die denken dat ze zich op een bepaalde manier moeten gedragen om God of de gemeenschap gunstig te stemmen, leven in afhankelijkheid. Het is in zo’n omgeving dat religieus gekrenkte mensen opduiken.

De onderdrukking van volwassenheid

In de dramadriehoek zijn er alleen onvrije mensen. Dit geldt ook voor gemeenschappen waar de dramadriehoek wordt beleefd. Hoe vromer en repressiever de gemeenschap, hoe ernstiger de verwondingen lijken te zijn voor degenen die vertrekken – men durft zich de verwondingen voor degenen die blijven niet eens voor te stellen!

De gezonde drang om te leven wordt ondergeschikt gemaakt aan de gemeenschap. Zelfs in goede gemeenschappen zullen er mensen zijn die deze hoek van de ervaring kiezen om in te verblijven. Als een gemeenschap gezond wil blijven, heeft ze de moed nodig om haar leden naar volwassenheid te begeleiden. Waar dit niet gebeurt, bestaat het gevaar dat het spel van de dramadriehoek zich verspreidt in de gemeenschap.

Vier stappen van transformatie

Waar de dramadriehoek ook plaatsvindt, in persoonlijke relaties of in geloofsgemeenschappen, het is problematisch. Je kunt de dramadriehoek niet transformeren. Je kunt er alleen maar uit.

Alleen wie naar buiten stapt, kan in een transformatie stappen. Je kunt deze stap alleen zelf zetten. Degenen die beschadigd zijn door de gemeenschap kunnen afhaken, zich terugtrekken en zelf door het proces van herstel en transformatie gaan. Dat is de enige echte versie van verandering. Er is moed voor nodig om dwars door de consensus van de gemeenschap heen te staan – misschien wel voor het eerst om onvoorwaardelijk, liefdevol en vastberaden voor zichzelf op te komen.

Er is moed voor nodig om vragen te stellen, moed om nieuwe antwoorden te vinden, moed om de stilte te doorbreken, moed om te kijken, moed om te voelen, moed om na te denken. Zij die hun eigen pijn en onzekerheid doorstaan, vinden betere antwoorden.

Dit zijn de 4 stappen van transformatie:

1. Realiseer je dat je religieuze wereld in strijd is met het leven (durf te kijken)
2. Verlaat de dramadriehoek. Reflectie op jezelf, je menselijkheid, je eigen vragen (geef deze ruimte)
3. Word mens, word onafhankelijk, word verantwoordelijk. Wees dankbaar voor wie je bent. (hou van jezelf)
4. Bevrijding van dogmatische en ideologische voorschriften. Een nieuw engagement met de Bijbel. (vrij worden in geloof)

Telkens wanneer iemand zich bevrijdt uit slavernij, ontstaat er angst. Angst in de gemeenschap en angst in het persoonlijk loslaten van vertrouwde dingen. De apostel Johannes schrijft met betrekking tot angst hoe je er iets tegen kunt doen:

“Angst is niet in de liefde, maar volmaakte liefde verdrijft angst, want angst heeft te maken met straf. Maar wie vreest is nog niet volmaakt in de liefde.”
1Joh 4,18

Opgroeien heeft te maken met liefde

Geliefd, zo vrij van angst. Dit is hoe John het aangaf. Zij die vrij willen worden, kunnen zich oriënteren op Gods liefde. God is liefde. Dat is Zijn essentie. Deze liefde kan en moet doordringen – in ons leven, in onze beschouwing van de wereld, in ons begrip. Er is geen reden om vast te blijven zitten in starre levenshoudingen of in oude pijnen. Liefde verdrijft angst. Liefde is het begin van iets nieuws.

Paulus stelt zich de opbouw van de gemeente zo voor dat de gemeente “een volwassen man” wordt en wij “niet langer minderjarigen” zijn (Ef 4,12-14). Volwassenheid en volwassenheid zijn het doel, d.w.z. verantwoordelijke autonomie, zowel in zaken van leven als geloof. Wees volwassen, word volwassen, wees in staat om zelfstandig te staan, als een rots. De apostel ziet dit als een verklaard doel voor de gemeente. Maar hoe moet dit worden bereikt?

Waarachtigheid

“Maar als we waarachtig zijn, moeten we alles laten groeien in liefde, naar Hem die het Hoofd is, Christus, van wie het hele lichaam (…) de groei van het lichaam volbrengt tot zijn eigen opbouw in liefde.”
Ef 4:15-16

Dat is een opwindende verbinding. “Waarachtig zijn” en “doen groeien in liefde” horen bij elkaar. Waar zijn heeft iets met onszelf te maken. Alles laten groeien heeft iets te maken met de gemeenschap. Dit zijn twee aspecten die bij elkaar horen. De verbinding tussen de twee is liefde. Liefde is hoe ons geloof zich manifesteert. Want het lijkt erop dat we alleen in liefde dingen kunnen laten groeien. Aan degenen die waarachtig zijn, wordt gevraagd om alles in liefde te laten groeien. Alleen degenen die “waar” zijn, kunnen deze bijdrage leveren. Wie volhardt in orthodoxie, wie volhardt in strijd met God en de wereld, wie de pijn niet wil voelen maar in vermijdingsstrategieën leeft, kan niet waarachtig worden. Het kan ook niet vrij worden. Er is moed voor nodig om te veranderen. Er is moed voor nodig om van jezelf te houden. Er is moed voor nodig om los te laten.

Wie volhardt in orthodoxie, wie volhardt in strijd met God en de wereld, wie de pijn niet wil voelen maar in vermijdingsstrategieën leeft, kan niet waarachtig worden.

Het is verbazingwekkend hoe sterk dit “opgroeien” volgens de Bijbel gepaard gaat met liefde. Liefde is iets blijvends (1Cor 13,13). Liefde is de “band der volmaaktheid” schrijft Paulus (Kol 3:14). Geloof wordt alleen effectief door liefde (Gal 5:6). Je wordt een minnaar in dezelfde mate als je opgroeit. Paulus vat een gezonde en volwassen levenshouding als volgt samen:

“Wordt nu als geliefde kinderen navolgers van God en wandel in liefde, zoals ook Christus u liefheeft.”
Ef 5:1-2

In het bijbelse verhaal is liefde iets dat zonder voorbehoud van God komt. Dit is de bron. Er zijn geen verwachtingen en geen voorwaarden om deze liefde te laten stromen. God is liefde. Hij benadrukt Zijn liefde voor ons doordat Christus voor ons stierf toen wij nog zondaars waren (Rom 5:8). Het zou daarom misplaatst zijn als we zouden blijven steken in “ons niet geliefd voelen”. Het heeft helemaal geen zin. Er is onvoorwaardelijke liefde voor iedereen. Het is als zaaigeld.

Als ik klaag, geef ik anderen de schuld van mijn geluk. Maar als ik groot ben, neem ik verantwoordelijkheid voor mijn gevoelens, voor mijn verhaal, voor mijn gedachten. Dan kan ik een minnaar worden.

Dat wens ik jou ook toe.